Δεν το ομολογούμε, αλλά δεν το λαμβάνουμε και υπόψη μας ως παράμετρο στις προσπάθειες που κάνουμε για να εξηγήσουμε τι μας συμβαίνει, τι συμβαίνει στον τόπο: Κάτω από τα πόδια μας δεν υπάρχει τίποτα, με το ζόρι στεκόμαστε πιασμένοι ίσως από κάποιο κλαδί.

Αυτή η κατάσταση πλήρους ρήξης των δεδομένων που γνωρίζουμε, η κατάρρευση του παλιού, οικείου πλαισίου, ίσως όντως να είναι τόσο σοκαριστική που να μην επιτρέπει να την αναγνωρίζουμε ως τέτοια. Αλλά θα πρέπει να τη θεωρούμε δεδομένη.

Και αν θέλουμε να προσδιορίσουμε με πιο ακρίβεια αυτό που λείπει πια, είναι η έλλειψη ενός τρόπου κατανόησης του κόσμου, ενός οδηγού επιβίωσης και ανάλυσης σε προσωπικό, αλλά και σε συλλογικό επίπεδο. Και το καταλαβαίνουμε ότι λείπει, όταν προσπαθούμε να διαβάσουμε όσα γίνονται γύρω μας όπως και μέσα μας, με τα «εργαλεία» που ξέραμε και ανακαλύπτουμε ότι δεν λειτουργούν πια.

Στο πάνω πάνω επίπεδο, αυτό που άλλαξε είναι ο τρόπος του καπιταλισμού, της οικονομίας αλλά και της πολιτικής που παράγει, γιατί οι οικονομικές σχέσεις πάντα παράγουν πολιτική. Η κίνηση των κεφαλαίων χωρίς εμπόδια από σύνορα, χωρίς καν αναφορές σε ένα υλικό κόσμο του χρήματος, με ακόμα και το εμπόριο να έχει μετατραπεί σε ένα άυλο, ψηφιακό σύστημα, φτάνει από μόνη της να αποτελεί τον κύριο παράγοντα ανατροπής του παλιού κόσμου. Όταν έχει σπάσει ακόμα και εκείνη η ισχνή συμφωνία ότι το χρήμα θα πρέπει να αντιστοιχεί σε κάποιο απόθεμα πλούτου υπαρκτό, τότε είναι φανερό ότι κανείς ελεγκτικός και ρυθμιστικός μηχανισμός δεν έχει εύκολη δουλειά για να βάλει όρια. Πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχει καν βούληση να μπουν όρια. Το σημερινό πολιτικό σύστημα εξουσίας σε πλανητικό επίπεδο, δεν θέλει να βάλει κανένα όριο στην κίνηση του χρήματος και την παραγωγή κέρδους. Κι αυτό αποτελεί μία τομή για το σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα που συμπορεύτηκε επί πολλές δεκαετίες με την πορεία προς τη δημοκρατία, τον θεσμικό έλεγχο και την κοινωνική συμμετοχή. Συνηγορεί στο αποτέλεσμα αυτό φυσικά και η αποτυχία της κυβερνώσας πολιτικής μέσα στον 20ο αιώνα να συνδράμει στην κοινωνική ευημερία χωρίς να καταφεύγει σε απολυταρχικές, αντιδημοκρατικές λύσεις, όπως και η αποτυχία της να σταματήσει την επέλαση ολοκληρωτικών καθεστώτων. Τα κενά από αυτές τις αποτυχίες δεν θα έμεναν για πολύ καιρό ακάλυπτα και τώρα καλύπτονται από μετα-δημοκρατικές συσπειρώσεις χωρίς συχνά την έγκριση του εκλογικού σώματος που υμνούν τον ατομικισμό και την απολίτικη απάθεια. 

Το ερώτημα συνεπώς για το πού θα πατήσουμε εκ νέου, θα απαντηθεί μόνο από το αν και κατά πόσο θα ρυθμιστεί η κίνηση των κεφαλαίων προς όφελος της κοινωνικής συνοχής και προόδου. Όλες οι άλλες καταφυγές που υπόσχονται θεραπεία, όπως η ανάδυση του έθνους – κράτους, η επαναφορά των ηθικών κανόνων του πάλαι ποτέ συντηρητικού τριπτύχου «πατρίς- θρησκεία- οικογένεια», η επίκληση δογματικών θεωριών και αυταρχικών θεσμών, αλλά και η εμμονή στην προσωπική διαδρομή της αυτολύτρωσης, παρά τις καλές ενίοτε προθέσεις δεν μπορούν να αλλάξουν τη ροή των πραγμάτων, αντίθετα, με την αδυναμία τους συσσωρεύουν επιπλέον απογοητεύσεις σε όσους προσπαθούν να τις υλοποιήσουν με μοναστικό ζήλο. 

Βιβλία στα ράφια

Για να σπάμε λίγο και τη δυσβάσταχτη επικαιρότητα διαβάζω χτες στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, ότι περίπου  5.000 τόμοι βιβλίων που δανείστηκε κόσμος από το 2001 και μετά, από την Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη και τα παραρτήματά της και τις παιδικές βιβλιοθήκες του δήμου Θεσσαλονίκης, δεν επιστράφησαν. 

Ομολογώ ότι το είχα κάνει κι εγώ. Όταν επέστρεψα από το πανεπιστήμιο στα Γιάννενα ανακάλυψα μέσα στις κούτες και δύο βιβλία από μία άλλη βιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης. Ε, τα έβαλα σε ένα φάκελο, έγραψα και ένα γράμμα απολογητικό και τα έστειλα πίσω με το ταχυδρομείο, ελπίζοντας να έχω… συγχωρεθεί ηθικά. Αυτό άλλωστε λένε και από τις Βιβλιοθήκες σήμερα, μην ντρέπεστε, ακόμα και ανώνυμα αφήστε τα πάνω σε ένα πάγκο. Θα τα βάλλουν πίσω στα ράφια. Γιατί γι’ αυτό υπάρχουν οι βιβλιοθήκες για να έχουν βιβλία στα ράφια τους για όλους εμάς. Και φαίνεται από τα ίδια τα στοιχεία, αφού μέσα στο πρώτο δεκάμηνο φέτος οι δημοτικές βιβλιοθήκες της Θεσσαλονίκης είχαν 291.534 δανεισμούς ενώ 2018, όπου συνολικά έγιναν 344.378. Εντυπωσιακά νούμερα που σημαίνει ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι είχαν την ανάγκη να διαβάσουν ένα βιβλίο και το βρήκαν.

Και υποψιάζομαι από όσο βλέπω ότι ανάλογη θα είναι η κίνηση και στις βιβλιοθήκες της πόλης μας, τη Ζωσιμαία και του Πανεπιστημίου.

Κι αν θέλετε, ο πολιτισμός μιας πόλης φαίνεται και από τέτοιους δείκτες όπως είναι η συμμετοχή του κόσμου στις Βιβλιοθήκες. Ας τις στηρίξουμε συνεπώς και ας κοιτάξουμε να έχουν βιβλία στα ράφια τους. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr