Του Γιάννη Γιώσα, Φιλόλογου- Συγγραφέα 

Έμφυλη βία, η ενηλικίωση της ανθρωπότητας αργεί

Παγκόσμια Ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών η 25η Νοέμβρη, όπως την ανακήρυξε με απόφασή της η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στις 17 Δεκεμβρίου 1999, και άλλη μια Παγκόσμια Ημέρα υπενθύμισης στη συνείδησή μας ότι η έμφυλη βία είναι ακόμη παρούσα. Άλλη μια απόδειξη ότι η ανθρωπότητα χρειάζεται πολλά ακόμα για να ενηλικιωθεί, να πάρει προαγώγιμο βαθμό στο Μάθημα του ανθρωπισμού. Καθημερινό, παγκόσμιο φαινόμενο η έμφυλη βία, σύμφωνα με τους διεθνώς αναγνωρισμένους ορισμούς της (GBVIMS),περιλαμβάνει οποιαδήποτε επιβλαβή πράξη κατά της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας όσων την υφίστανται.

Ακόμη και οι απειλές τέτοιων πράξεων, ο εξαναγκασμός ή και η στέρηση ελευθερίας – αποτελούν έμφυλη βία. Μπορεί να τελεστεί τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο (σπίτι, εργασία, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς κλπ), στρεφόμενη εναντίον της θέλησης του ατόμου.Εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης – εξουσίας και χρησιμοποιείται ως μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου, τιμωρίας και «σωφρονισμού» των ατόμων που την υφίστανται. Διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας καθώς πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος/εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος τους.

Ο «πατριαρχισμός» σε όλο του το μεγαλείο, ο αρσενικός σωβινισμός εξακολουθητικά παρών. Θύματα της έμφυλης βίας στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων οι γυναίκες και τα κορίτσια, ανεξαρτήτως ηλικίας, μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικής τάξης, θρησκεύματος και εθνότητας. Ωστόσο, οι άνεργες, οι επισφαλώς εργαζόμενες, οι φτωχές γυναίκες και οι μετανάστριες, είναι πιο ευάλωτες, αφού στερούνται οικονομικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής στήριξης, με αποτέλεσμα να φοβούνται ακόμη περισσότερο να μιλήσουν και να ζητήσουν βοήθεια. Ιδιαίτερα είναι τα χαρακτηριστικά της έμφυλης βίας εναντίον των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων (ΛΟΑΤ, αγγλικά LGBT, είναι ένα αρκτικόλεξο που προέρχεται από τις λέξεις Λεσβία, Ομοφυλόφιλος, Αμφιφυλόφιλος και Τρανς). Χρησιμοποιείται ως τιμωρία απέναντι σε όσους και όσες «αψηφούν τις νόρμες του κοινωνικού φύλου». Οι μορφές της ποικίλλουν: Λεκτική, σωματική, ψυχολογική / συναισθηματική κακοποίηση, βιασμός, σεξουαλική βία, σεξουαλική παρενόχληση, εμπορία ανθρώπων, σεξουαλική εκμετάλλευση, οικονομική βία, εξαναγκαστικός γάμος, ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων, κάθε είδους παρακολούθηση- κατασκοπεία (γνωστές διεθνώς ως stalking).

Η έμφυλη βία είναι ιδιαίτερα επώδυνο βίωμα. Οι άμεσες συνέπειές της είναι πολλαπλές, τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική και συναισθηματική υγεία των γυναικών και των ατόμων, που την έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν από αυτή, μετατραυματικό στρες, ανασφάλεια, κατάθλιψη, θυμός, φόβος, ντροπή αυτοκαταστροφική διάθεση. Τέλος, δεν εκλείπουν και οι συνέπειες στην κοινωνικότητα των γυναικών, αφού συχνά όσες έχουν υποστεί έμφυλη βία, κατηγορούνται οι ίδιες για όσα τους συνέβησαν, στιγματίζονται, απομονώνονται και απορρίπτονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον, χάνουν την κοινωνική λειτουργικότητας τους, με συνέπειες και στα παιδιά τους σε περιπτώσεις ενδο-οικογενειακής βίας. Παρότι καθημερινό φαινόμενο η έμφυλη βία παραμένει αόρατο, καθώς το ποσοστό καταγγελιών είναι μικρό. Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχει διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών (FRA, 2014), με τη συμμετοχή πάνω από 42.000 γυναικών, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, από 28 κράτη μέλη της ΕΕ (Ευρωπαϊκής Ένωσης):

• 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω

• 1 στις 2 γυναίκες έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της

• 1 στις 8 γυναίκες έχουν υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό τους

• 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω

• 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού

• 1 στις 3 γυναίκες έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο χώρο εργασίας

• 1 στις 5 νεαρές γυναίκες, μεταξύ 18-29 ετών, έχει παρενοχληθεί σεξουαλικά στο διαδίκτυο

• 1 στις 5 γυναίκες έχει βιώσει stalking

• 50 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας, στην Ε.Ε.

Οι αριθμοί αποκαλυπτικοί και ιδιαίτερα δραματικοί στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Η έμφυλη βία σε όλες της τις μορφές συνιστά ποινικό αδίκημα (συχνά μάλιστα κακουργηματική πράξη) και τιμωρείται αυστηρότατα από την ελληνική νομοθεσία. Όμως αυτό στα «χαρτιά», γιατί η σιωπή από τη μεριά ενός μεγάλου- μάλλον συντριπτικού- τμήματος όσων την υφίστανται, καθιστά την εν λόγω νομοθεσία αναποτελεσματική. Η μηδενική ανοχή απέναντι στην έμφυλη βία είναι η μόνη ενδεδειγμένη λύση. Για την εξάλειψη της, είναι απαραίτητη η συμβολή όλων μας. Γιατί αφορά όλους μας. Είναι χρέος μας να μην την προσπερνάμε, όταν τη συναντάμε δίπλα μας. Η αγωγή και δω διαδραματίζει τον πρώτο και καθοριστικό ρόλο, με τους φορείς της (οικογένεια, σχολείο, πνευματικός κόσμος, ΜΜΕ) να έχουν την κύρια ευθύνη άσκησής της.