Κοινές αξίες κατά «λαϊκισμού»

Είναι τόσο σημαντικό το «πρόβλημα του λαϊκισμού» όπως συζητιέται στην Ευρώπη και τη χώρα μας; Η απάντηση δεν είναι εύκολη γιατί υπάρχουν βασικές παράμετροι που πρέπει να διευθετηθούν, με κυριότερη τον ορισμό του «λαϊκισμού». Παλιότερα θεωρούσαμε ως κοινό τόπο να ορίζουμε τον λαϊκισμό ως την πολιτική της εξουσίας που εκμεταλλεύεται έναν ψεύτικο φιλολαϊκό λόγο ώστε να διατηρεί και να αναπαράγει ακριβώς την εξουσίας της.

Στις μέρες μας λαϊκισμός θεωρούνται από κάποιες μερίδες διανοουμένων ή πολιτικών ομάδων, σχεδόν τα πάντα. Από τα αισθήματα οργής και θυμού των φτωχών για τις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται, μέχρι τις κινήσεις κατά του καπιταλισμού και της οικονομικής παγκοσμιοποίησης ή και την υπεράσπιση της πατρίδας ακόμα ακόμα. Μια πιο συγκεκριμένη κοινή στάση πάντως που προκύπτει κυρίως στις ελίτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να θεωρείται λαϊκισμός η πολιτική που προτάσσει τα συμφέρονται του έθνους κράτους παρά τα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Θα μπορούσαμε να το δεχτούμε ως υπόθεση εργασίας. Όντως αυξάνονται και ενισχύονται εκείνα τα ρεύματα που προωθούν πολιτικές απομονωτισμού, διαφοροποίησης από την ΕΕ, μοναχικής πορείας. Με σημαντικότερο βέβαια παράδειγμα το brexit. Το αντιερώτημα όμως θα μπορούσε να είναι: Αμφισβήτησαν οι Βρετανοί το καπιταλιστικό σύστημα και το κυρίαρχο μοντέλο οικονομίας; Όχι. Την ΕΕ αμφισβήτησαν. Άρα;

Η ίδια απειλή προέρχεται και από την άνοδο της Μ. Λεπέν η οποία αμφισβητεί και το ευρώ και τη σημασία της ενωμένης Ευρώπης. Μία πιθανή αλλαγή πολιτικής της Γαλλίας προς την ΕΕ σε περίπτωση εκλογής της, θα μπορούσε όντως να απειλήσει το οικοδόμημα της ΕΕ. Από την άλλη όμως γιατί μία τέτοια κίνηση να μην ευνοούσε και τη δημιουργία της λεγόμενης «Ευρώπης των δύο ταχυτήτων»; Αν δεν θέλει η Γαλλία γιατί να μην προχωρήσει η Γερμανία και οι σύμμαχοί της, σε μία πιο «στενή» Ευρωζώνη που δεν θα χωράνε όσοι δεν θέλουν- αλλά και όσοι δεν μπορούν;

Αλλά ας μην δαιμονοποιούμε και τόσο τη γαλλική ακροδεξιά θεωρώντας ότι είναι μόνη της στις κυρίαρχες πολιτικές. Έχει προηγηθεί, ας μην το ξεχνάμε, η έκφραση πολιτικών κατά των αξιών της Ευρώπης από κυβερνήσεις κρατών της ΕΕ που αμφισβητούν ακόμα και σήμερα την κοινή πολιτική στο προσφυγικό, χωρίς να φέρουν το στίγμα της ακροδεξιάς. Κράτη που ακόμα και σήμερα αρνούνται αυτό που έχουν συμφωνήσει για παράδειγμα, να πάρουν δηλαδή πρόσφυγες από την Ελλάδα με το πρόγραμμα μετεγκατάστασης.

Προφανώς, συνεπώς υπάρχει κίνδυνος από τον λαϊκισμό. Ήδη ο Τραμπ δείχνει τι σημαίνει να καταλαμβάνει ένας ακροδεξιός τη σημαντικότερη καρέκλα κυβερνήτη του πλανήτη. Η απάντηση όμως δεν μπορεί να είναι ευχολόγια και περιφρόνηση προς τη λαϊκή έκφραση και τις επιλογές των «πολλών» στις εκλογές. Ή μία επιφανειακή επίκληση «αρχών» και «αξιών». Αντίθετα θα έπρεπε να είναι η εμβάθυνση στην υπεράσπιση κοινών αξιών και κοινών πεποιθήσεων για τη ζωή. Είμαστε σίγουροι όμως ότι υπάρχουν αυτές οι αξίες ακόμα; Από την απάντηση που θα δώσουμε, θα φανεί και το πού πάνε τα πράγματα.

Στο τέλος γίναμε όλοι ακίνδυνοι

Μέχρι πρότινος λέγαμε ότι δεν πρέπει να υποκύπτουμε στον κοινωνικό αυτοματισμό και να στρεφόμαστε κατά άλλων εργαζομένων ή κοινωνικών ομάδων όταν απειλούνταν τα δικά μας συμφέροντα. Όταν μειώνονται οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα, δεν φταίνε οι δημόσιοι υπάλληλοι κι ας λένε το αντίθετο κάποιες πολιτικές ομάδες του 0,1%. Ούτε όταν έχουν συνέλευση οι δάσκαλοι μια φορά το χρόνο, πλήττεται η εκπαίδευση των παιδιών. Πλήττεται από πολλά περισσότερα, όπως η υποχρηματοδότηση για την οποία και παλιότερα δεν μιλούσαμε πάντως. Παρ’ όλα αυτά, πρόβλημα έχουμε σήμερα. Δεν είναι το αντανακλαστικό πια να ρίξουμε την ευθύνη στον άλλο. Είναι αντίθετα μια τάση αποχώρησης που έχουμε από το προσκήνιο, μια παραίτηση. Είναι ένα μίγμα απογοήτευσης και αποθάρρυνσης σε συνδυασμό με αδιαφορία και παθητικότητα. Ακόμα κι αν όντως φταίνε πολλοί για την κρίση, εμείς τείνουμε πια να αδιαφορούμε για τις ευθύνες. Και τελικά, αυτή είναι μία διαφορετική διαδρομή προς τον ατομικισμό. Αυτό που θέριεψε με τον καταναλωτισμό σε όλον τον κόσμο και ειδικά στη χώρα μας επιπλέον, με την απουσία συλλογικών δεσμεύσεων και στάσης ευθύνης, τώρα κυριαρχεί σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό, πυροδοτούμενο από την αδιαφορία μας. Ο Έλληνας που έλεγε παλιότερα «σιγά μη βγάλω εγώ το φίδι από την τρύπα» έρχεται και κολλάει με εκείνον που λέει «δεν αντέχω άλλο, θέλω να φύγω». Και τελικά η ίδια δουλειά γίνεται στο τέλος. Στο τέλος που μας βρίσκει για μία ακόμα φορά άπραγους και ακίνδυνους. Και χωρίς λεφτά βέβαια πλέον, να αγοράζουμε στα εμπορικά κέντρα και να ξεχνιόμαστε.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr