Διαφορετικά μέσα, διαφορετικές φωνές

Την τελευταία εβδομάδα βλέπουμε και στα Γιάννενα πώς διαμορφώνεται το σύγχρονο σκηνικό της δημοσιότητας και της επικοινωνίας. Η ανάδειξη των κοινωνικών μέσων δικτύωσης σε κεντρικό παίχτη, όχι μόνο της επικοινωνίας, αλλά και της ενημέρωσης σε διεθνές επίπεδο, δημιουργεί νέα πεδία, νέους κώδικες, διαφορετικά πλαίσια. Και αυτό που βλέπουμε πρώτο πρώτο, είναι μία μορφή διχασμού. Άλλα θέματα απασχολούν τον κόσμο που είναι μέσα στο Δίκτυο κι άλλα τον παραδοσιακό κόσμο των μέσων ενημέρωσης.

Ειδικά για το «δένδρο» της πλατείας αυτή η απόσταση ήταν πολύ χαρακτηριστική. Το θέμα έγραψε «κόκκινο» στο facebook ειδικά το πρώτο σαββατοκύριακο. Αλλά και η κινητικότητα γύρω από την εναντίωση στις έρευνες για υδρογονάνθρακες  στην περιοχή, είναι πολύ μεγαλύτερη στα social media.

Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό ως φαινόμενο, αν μπορείς ποτέ να το περιγράψεις με όρους ηθικής. Απλώς συμβαίνει. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν οι αποστάσεις που ανοίγονται μέσα στο ίδιο το κοινωνικό σώμα μεγαλώνουν πολύ. Γιατί τότε εμφανίζονται ομάδες του ίδιου κοινού που μοιάζει να κινούνται με πολύ διαφορετικό τρόπο μεταξύ τους. Γιατί ενδέχεται, αν ήταν μέσα στο ίδιο πλαίσιο, να συμφωνούσαν ακόμα ακόμα, ενώ με τα νέα δεδομένα, μοιάζει να διαφωνούν πολλές φορές. Τα μέσα δηλαδή που χρησιμοποιούνται επηρεάζουν και τη διαμόρφωση μίας γνώμης ή μιας κοινής στάσης.

Στην ουσία, αυτό που δομείται είναι κυρίως ένα κατακερματισμένο κοινωνικό σώμα, που από ένα σημείο και πέρα, ακόμα και αν το θέλει, δεν μπορεί να βρει  μια συλλογική γραμμή που να εκφράζει αυτό που λέμε κοινωνική συνοχή. Πρόκειται για μία πολύ διαφορετική κατάσταση σε σχέση με το παρελθόν, όπου οι πλειοψηφίες ήταν εμφανείς στο δημόσιο χώρο και γινόταν αποδεκτές συναινετικά οι κυρίαρχες απόψεις, που εκφράζονταν τελικά και κάτω από τον όρο «λαός» ή «λαϊκή εντολή».

Πάντως, οι εποχές ίσως να μην έχουν αλλάξει και τόσο όσο φαίνεται. Η ιστορία με την καλλιτεχνική εγκατάσταση στην πλατεία έδειξε ότι αν υπάρχει χρόνος για δεύτερες σκέψεις, ο διάλογος μπορεί να γίνει πιο γόνιμος και να αποκλείει τις τάσεις της λογοκρισίας που ευνοεί η αυθόρμητη και άμεση έκφραση μίας ανάρτησης. Ίσως οι παραδοσιακές μορφές δημοσιότητας να είναι ακόμα αποτελεσματικές έστω κι αν τις αποδέχονται όλο και λιγότεροι, όπως έδειξε και η ελάχιστη εμπιστοσύνη προς τα ΜΜΕ στην πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσιοποιήσαμε.

Ο λόγος μας αρνείται τον έλεγχο

Η κουβέντα περί προσωπικής αισθητικής όπως γίνεται στη χώρα μας, δεν είναι παρά μία έκφραση υπερ-γιγαντωμένων «Εγώ». Τίποτα παραπάνω. Όποιος έχει αισθητική άποψη ή ενδιαφέρεται να αποκτήσει, δεν κραυγάζει στη μέση της πλατείας, ούτε το παίζει «ήρωας» του «κοινού λόγου».

Δεν χρειάζεται όλη αυτή η συζήτηση για τα προφανή, τα αυτονόητα, τα κανονικά. Η κανονικότητα έρχεται φυσικά, δεν επιβάλλεται. Κι όποιος εμφανίζει την προσωπική του άποψη, ως «κοινή αλήθεια», εκφράζει ακριβώς τον εγωισμό του, τον υποκειμενισμό.

Και δεν είναι κακό πράγμα η υποκειμενικότητα φυσικά. Κακό γίνεται όταν θέλει να επιβληθεί ως νόρμα, ως κανόνας, στους άλλους που «δεν ξέρουν» ή «δεν καταλαβαίνουν».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα πάντως του δημόσιου λόγου, του λόγου που εκφράζουμε για δημόσια θέματα ή για πιο ιδιωτικά, αλλά με δημόσιο τρόπο, είναι ότι δεν αυτό-περιορίζεται. Που δεν έχει μέτρο, δεν θέλει να ενταχθεί σε πλαίσια, που αρνείται τον έλεγχο. Μπορεί ο καθωσπρεπισμός και η πολιτική ορθότητα να έγιναν μεγάλα προβλήματα στη Δύση, στην Ελλάδα όμως ο ανορθολογισμός έχει γίνει η «ελληνική» ορθότητα.

Από εκεί πρέπει να αρχίσουμε αν θέλουμε να βγάλουμε καμιά άκρη.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr