Δεν ήταν και τόσο σταθερός ο κόσμος μας παλιά

Πολλοί νοσταλγούν σήμερα τις παλιές μεταπολεμικές εποχές του Ψυχρού Πολέμου και του διαχωρισμού σε δύο Κόσμους, τον Δυτικό και τον Κομμουνιστικό. Τώρα, το πόσο πολλοί είναι αυτοί είναι ένα ερώτημα, γιατί συχνά μιλάς πιο εύκολα από όσο πιστεύεις και σε κάτι. Υπάρχει πάντως ένα ρεύμα νοσταλγίας στις πρώην κομμουνιστικές χώρες κυρίως λόγω της αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων με την πτώση των «τειχών».

Γιατί όμως τους φαίνεται καλύτερος ο παλιός κόσμος επί της ουσίας; Γιατί πιστεύουν ότι ήταν πιο οριοθετημένος κι ότι όλα ήταν σε μία τάξη. Δεν ήταν, φαινόταν όμως έτσι. Το παράδειγμα είναι πιο κοντινό μας. Μέχρι και τη δεκαετία του ’80, τα σύνορα της Ελλάδας ήταν δεδομένα. Βόρεια ήταν κομμουνιστικές χώρες, ανατολικά η Τουρκία. Μπορούσαμε να συζητάμε με άνεση ότι αδικήθηκε η Ελλάδα το 1913- 1914 που δεν πήρε τη «Βόρειο Ήπειρο», αλλά τέλος πάντων ήξερες τα δεδομένα. Μετά όμως το ’90 τα σύνορα άνοιξαν, τα καθεστώτα έπεσαν, η μετανάστευση αυξήθηκε. Νέα δεδομένα στο τραπέζι.

Κι εκεί που έλεγες ότι πάλι επανήλθε μια ισορροπία κάτω από την ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να που ένας εμφύλιος όχι και πολύ μακριά, στη Συρία άνοιξε με πολλή ένταση το προσφυγικό. Κι άντε πάλι από τη αρχή. 

Κι άλλαξαν και άλλα πολλά βέβαια. Το διεθνές σκηνικό δεν είναι πια το δίπολο ΗΠΑ- Σοβιετική Ένωση, αλλά γέμισε από πολλές μεγάλες δυνάμεις, έγινε «πολυπολικός» ο κόσμος μας όπως λέμε. Και η καλή φίλη Ρωσία στηρίζει την Τουρκία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία βοηθάνε την Ελλάδα και η Κίνα φέρνει επενδύσεις. Αλλά κι αυτά δεν είναι σίγουρα κι όλα αλλάζουν κάθε τόσο. Κι είναι και τα οικονομικά συμφέροντα που μπορεί να γίνουν και εθνικά στην περίπτωση για παράδειγμα των ερευνών για πετρέλαιο στο Μεσόγειο. Κι άντε νέες διαμάχες για τα σύνορα και τις νέες συμμαχίες. 

Όχι ο παλιός κόσμος δεν ήταν καλύτερος. Δεν ήταν καν τόσο σταθερός όσο νομίζουμε. Πάντα ο κόσμος μας ήταν γεμάτος αλλαγές. Το θέμα είναι πώς τον βλέπουμε: Κρυμμένοι στη γωνία μας πιστεύοντας ότι δεν θα μας καταλάβουν και θα τη γλυτώσουμε; Ή μέσα στο παιχνίδι, με συμμετοχή και όραμα μια καλύτερη ζωή για όλους και εδώ στον τόπο μας και σε όλον τον πλανήτη;

Πάνω από όλα ο ρυθμός αύξησης των κερδών

Το δράσε τοπικά, σκέψου παγκόσμια, ήταν ένα καλό σύνθημα της Οικολογίας, Κι ακόμα είναι όσο κι αν μοιάζει να έχει υποχωρήσει και η δράση και η πλανητική σκέψη. Οι άνθρωποι δεν θα σταματήσουν ποτέ να αγωνίζονται για τη ζωή τους. Ας το ελπίσουμε τουλάχιστον.

Δυσκόλεψε όμως πολύ το πλαίσιο. Και είναι η οικονομία που θέριεψε και κυριάρχησε επί της πολιτικής. Το χρήμα δεν καταλαβαίνει τίποτα πια. Γιατί αυτή η αλλαγή που συντελέστηκε μετά το ’70 και αποθέωσε την αέναη εξασφάλιση της αύξησης των κερδών, μετέβαλε και την επιχειρηματικότητα και την οικονομία και εν τέλει τις κοινωνίες. 

Όταν όλα πρέπει να καταλήγουν στην αύξηση του κέρδους του επενδυτή, τότε καμιά ενδιάμεση συζήτηση δεν μπορεί να σταθεί. Γιατί η πολιτική που μειώνει τον ρυθμό ανάπτυξης των κερδών θεωρείται πια αντιπολιτική από το κυρίαρχο σύστημα. Και έτσι χάνονται όλες οι ενδιάμεσες αποχρώσεις. Δεν είναι ψηλά στην ατζέντα ούτε το περιβάλλον, ούτε ο πολιτισμός, ούτε ο άνθρωπος. Άλλαξε πολύ ο κόσμος μας και μας έκανε να πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε εμείς να τον αλλάξουμε.