Ένα βαρύ φορτίο μνήμης και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό είχε η εκδήλωση που διοργάνωσε την Κυριακή το μεσημέρι ο Δήμος Ιωαννιτών στην πλατεία Μαβίλη. Μία εκδήλωση με την οποία τα Γιάννενα, «επέστρεψαν», στον τόπο που άρχισε το μαρτύριο για τους 1900 περίπου Γιαννιώτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, μέλη της γιαννιωτοεβραϊκής κοινότητας, εκεί που το ξημέρωμα της 25ης Μαρτίου 1944 συγκεντρώθηκαν βίαια από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής για να οδηγηθούν στο Άουσβιτς και να εξοντωθούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία. 

Εκατό περίπου ήταν όσοι επέστρεψαν το 1945 και μαζί με τους λιγοστούς που γύρισαν από τα βουνά της Αντίστασης ή όπου αλλού είχαν καταφύγει συγκρότησαν ξανά, τη μικρή πια ισραηλιτική κοινότητας της πόλης μας.

Για πρώτη φορά, η πόλη τονίζει την ιστορική σημασία του τόπου αυτού, επεκτείνοντας το περιεχόμενο της συλλογικής μνήμης και παράλληλα, ανοίγοντας έναν ουσιαστικό διάλογο με το παρελθόν, ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις του σήμερα και του αύριο. Γιατί μόνο με ένα τέτοιο φορτίο μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς και στις μέρες τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό, τον ολοκληρωτισμό. 

Παράλληλα, η εκδήλωση της Κυριακής αποτέλεσε και μία ουσιαστική προσπάθεια αναστοχασμού των όσων έγιναν τη δεκαετία του ’40 και οδήγησαν στην εξαφάνιση σχεδόν της εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων, της κοινότητας που επί αιώνες συνέδραμε στην ακμή και την πρόοδο της πόλης.  

Στην πλατεία Μαβίλη αναπτύχθηκαν με πρωτοβουλία της Δημοτικής Πινακοθήκης 14 μπάνερ με φωτογραφίες από το συγκλονιστικό αρχείο της ημέρας της εκτόπισης που βρέθηκε στα Γερμανικά Αρχεία και πρωτοπαρουσιάστηκε το 2005 από την εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών» και τη συμβολή του ερευνητή Αλέκου Ράπτη. Η τοποθέτηση των φωτογραφιών στο χώρο που δεν έχει αλλάξει και πολύ από τότε, δημιούργησε μια πρωτόγνωρη εμπειρία και ανάδειξε τη σημασία που έχει η δημιουργία πλέον ενός τοποσήμου για την πόλη, όπως είναι η πλατεία Μαβίλη. 

Ο Δήμαρχος Θ. Μπέγκας 

Την κεντρική ομιλία είχε ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, Θωμάς Μπέγκας που αναφέρθηκε στη μακρά διαδρομή στο χρόνο της γιαννιωτοεβραϊκής κοινότητας της πόλης ενώ διάβασε κι ένα απόσπασμα από τη μαρτυρία της  Νίνα Νεγκρίν.

«Είναι στιγμές που σίγουρα όσοι τις έζησαν θα ήθελαν να τις ξεχάσουν», είπε ο κ. Μπέγκας για να συνεχίσει: Παρόλα αυτά, εμείς δεν πρέπει να ξεχνάμε τις σκοτεινές εκείνες εποχές.

Αντίθετα πρέπει να θυμόμαστε και να προσπαθούμε να κατανοήσουμε βαθιά το φαινόμενο του αντισημιτισμού και της κορύφωσής του, για να μεταφέρουμε τις μνήμες του Ολοκαυτώματος στις νεότερες γενιές. 

Είμαστε υποχρεωμένοι να ανακαλούμε στη  μνήμη μας τα θύματα ενός εγκλήματος, που όμοιο του, ως προς τη σύλληψη και την εκτέλεσή του, δεν γνώρισε η ανθρωπότητα.

Διατηρώντας ζωντανή στη μνήμη μας τη θηριωδία που προκάλεσε ο ρατσισμός, η ιδεολογία του μίσους και του διαχωρισμού των ανθρώπων σε φυλετικά ανώτερους και κατώτερους, στέλνουμε ένα μήνυμα ενάντια στο ρατσισμό σε όλες του τις εκφράσεις». 

Κλείνοντας ο Δήμαρχος Ιωαννίνων έκανε αναφορές και στο σύγχρονο γίγνεσθαι: 

«Ο  ρατσισμός,  με πολλές μορφές,  όπως και ο αντισημιτισμός, δυστυχώς εξακολουθεί να σπέρνει το δηλητήριό του και στις μέρες μας.  Μάλιστα τα τελευταία δύο χρόνια με τις προσφυγικές ροές που δέχεται η Ευρώπη, βλέπουμε να διογκώνονται ρατσιστικές αντιλήψεις, να ακούγονται φωνές, ακόμα κι από ηγέτες κρατών, που υποθάλπουν την ξενοφοβία και το μίσος. Η Ευρώπη του πολιτισμού, η Ευρώπη του Διαφωτισμού, δεν μπορεί να «απαντήσει» στο κύμα των απελπισμένων προσφύγων, που η πολιτική της Δύσης και ο θρησκευτικός φανατισμός της Ανατολής προκάλεσε, ούτε κλείνοντας τα σύνορά της, ούτε δημιουργώντας σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης.     

Έτσι λοιπόν, μέσα από εκδηλώσεις σαν τη σημερινή, είναι αναγκαία η υπόμνηση του τι έχει στοιχίσει στην ανθρωπότητα, ο ρατσισμός, το μίσος, ή ο φόβος απέναντι σε κάθε τι διαφορετικό.

Κλείνω θυμίζοντας σε όλους πως παρά τις τιτάνιες προσπάθειες της ναζιστικής Γερμανίας να σβήσει από το χάρτη του εβραίους και στα Γιάννενα, η Ισραηλιτική Κοινότητα των Ιωαννίνων ανασυστάθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελούμενη βέβαια από πολύ μικρότερο αριθμό μελών και σήμερα  συνεχίζει να αποτελεί ένα από ενεργό «κομμάτι» της πόλης μας, διατηρώντας έτσι τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της.

Τα διαχρονικά πολυπολιτισμικά Γιάννενα οφείλουν να συντηρήσουν αυτόν τον χαρακτήρα του και στις μέρες μας.

Μ' αυτόν τον τρόπο από τη μια αντιστεκόμαστε στις ιδέες του μίσους, του ρατσισμού και της ξενοβοφίας, από την άλλη ανοίγουμε τις πύλες μας στο μέλλον και στην πρόοδο».

Ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων, Μωυσής Ελισάφ, αφού ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στην εκδήλωση, αναφέρθηκε στη σημασία της διατήρησης της συλλογικής μνήμης, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά: «Τα θύματα μπορούν να ξεχνούν, οι θύτες ποτέ». 

Ακολούθησε η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου Ιωαννιτών ενώ  η εκδήλωση έκλεισε με το θεατρικό δρώμενο του Δημοτικού Θεάτρου Ιωαννίνων, με τίτλο «Η τελευταία εικόνα» που βασίστηκε σε στίχους του γιαννιωτοεβραίου ποιητή Γιοσέφ Ελιγιά και μαρτυρίες από εκείνο το πρωινό του 1944, με τη συγκίνηση να κατακλύζει πολλές στιγμές τους δεκάδες Γιαννιώτες που παρακολουθούσαν παρά τη βροχή και το κρύο.

Την εκδήλωση παρακολούθησαν, η Υφυπουργός Παιδείας Μερόπη Τζούφη, ο βουλευτής Ιωαννίνων του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Στέφος, ο βουλευτής Ιωαννίνων της ΝΔ Κώστας Τασούλας, ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλ. Καχριμάνης, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Καψάλης, η ηγεσία της Αστυνομίας και εκπρόσωποι άλλων φορέων. 

Του ΦΙΛΗΜOΝA ΚΑΡΑΜΗΤΣΟY