Στην όλη συζήτηση περί της συνεργασίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ΤΕΙ Ηπείρου υπάρχει μία πτυχή που δεν μπαίνει στην εξίσωση: Η ανάγκη των Ηπειρωτών και των κατοίκων γειτονικών περιοχών να έχουν πρόσβαση σε ανώτατες σπουδές στον τόπο τους. Ακούγεται τοπικιστικό αλλά δεν είναι. Αντίθετα έχει να κάνει με την αποκέντρωση και την αυτοτροφοδότηση της περιφερειακής ανάπτυξης.

Ας μην επεκταθούμε στα στενά ακαδημαϊκά θέματα. Ο καιρός που τα πανεπιστήμια ήταν δύο, ένα στην Αθήνα και ένα στη Θεσσαλονίκη κι από εκεί ελέγχονταν τα πάντα, έχει περάσει εδώ και δεκαετίες. Και δεν υπάρχει τρόπος να επιστρέψουμε σε εκείνο το μοντέλο, ακόμα κι αν κλείναμε αύριο σταδιακά όλα τα Πολυτεχνεία, τις Φιλοσοφικές ή τις Ιατρικές σχολές της χώρας. Και μόνο η πορεία σχολών όπως η Ιατρική Ιωαννίνων δείχνει ότι άξιζε τον κόπο το άνοιγμα στην επαρχία. Το πόσοι φοιτητές πρέπει να μπαίνουν στις σχολές, το πόσο βιώσιμα είναι τα ελληνικά ιδρύματα, τι γίνεται με τους κρατικούς πόρους, αυτά και άλλα πολλά, είναι άλλες συζητήσεις. Πάντως το να έχουν πρόσβαση χωρίς κόστος σε ανώτατες σπουδές 4 εκατ. άνθρωποι και να μην έχουν τα υπόλοιπα 4-5 εκατ. της περιφέρειας, δεν είναι ισότιμο και δίκαιο. 

Αυτό είναι το ένα. Το άλλο είναι ότι ως κράτος, αλλά και ως κάτοικοι της περιφέρειας, δεν δώσαμε ποτέ βάρος στην ανάπτυξη της αυτοοργάνωσης και ενός μοντέλου περιφερειακής ανάπτυξης που να συμβάλλει στην ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. Εμείς μάθαμε να τα περιμένουμε όλα από το κεντρικό κράτος και εκείνοι στην Αθήνα έμαθαν να κρατούν τον έλεγχο για τα πάντα. Ακόμα κι όταν άνοιξαν τα σύνορα για τις αγορές δεν κοιτάξαμε πώς να παράγουμε και να εξάγουμε, αλλά μάθαμε στο να εισάγουμε τα πάντα, μέχρι που αποδείχτηκε ότι η κατανάλωσή μας στηριζόταν στα δάνεια, δημόσια και ιδιωτικά που δεν εξυπηρετούνταν πια. 

Προφανώς και η περιφερειακή ανάπτυξη δεν είναι εύκολο πράγμα από τη στιγμή που έχει να κάνει με βαθιά εμπεδωμένες κουλτούρες και νοοτροπίες ενώ σίγουρα συγκρούεται και με συμφέροντα, κυρίως οικονομικά. Παρ’ όλα αυτά, η περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και η ολοκλήρωση κάποιων σχεδιασμών από το ελληνικό κράτος, όπως είναι οι μεγάλοι οδικοί άξονες ή τα δίκτυα ψηφιακής επικοινωνίας, δίνουν κρίσιμα «εργαλεία» στα χέρια όλων μας.

Το ερώτημα είναι: Θέλουμε να οργανώσουμε έναν αυτοδιοικούμενο και αυτοτροφοδοτούμενο τρόπο ζωής στον μικρό ή μεγαλύτερο τόπο μας; Αν έχουμε τη βούληση, μπορούμε να δοκιμάσουμε και να αναμετρηθούμε και με τις προκλήσεις, τις αδυναμίες και τα όρια του εγχειρήματος.

Να βγούμε από τον κύκλο της ατομικής δυσαρέσκειας

Ο ατομικισμός μας δεν φαίνεται μόνο στην προσπάθεια να κυριαρχήσουμε, να κερδίσουμε πρώτοι και μόνοι σε σχέση με τους άλλους. Αυτά είναι γνωστά παλαιόθεν σε αυτό το μικρό παθογενές κράτος που φτιάξαμε από τα γενοφάσκια της ανεξαρτησίας μας. 

Φαίνεται και στο πώς εκφράζουμε τον καημό μας, τον πόνο μας, τη δυσαρέσκειά μας. Και τον πονεμένο άνθρωπο, αυτόν που βιώνει μια απώλεια, τον καταλαβαίνεις. Και του δίνεις το χρόνο να ανακάμψει, να επιστρέψει ανάμεσα στους άλλους και να βρει έναν κοινό παρανομαστή στις σχέσεις του. Με εκείνον που νομίζει ότι μόνος αυτός χτυπήθηκε από την κρίση, τι κάνεις;

Ναι, είναι δύσκολο για όλους να αποδεχθούμε ότι έπεσε ο ουρανός στο κεφάλι μας εκεί που δεν το περιμέναμε. Και είναι δύσκολο και να προσαρμοστείς σε μία τέτοια κατάσταση. Αλλά πέρασαν 8 χρόνια πια και παραπάνω, που είδαμε αυτόν τον ουρανό να πέφτει. Κι αν γυρίσουμε λίγο γύρω μας θα δούμε πόσο πολλοί χτυπήθηκαν μαζί μας. Σήμερα, δεν γίνεται να θεωρούμε ότι μόνο εμείς αδικηθήκαμε, ότι μόνο εμείς αξίζαμε μια άλλη μοίρα, ότι μόνο εμείς έχουμε δικαίωμα στο μέλλον. Γιατί αυτό αποκαλύπτει ίσως και μία πτυχή, ένα αίτιο της κρίσης που δεν το πολυσυζητάμε: Ότι και στους καλούς καιρούς δεν κοιτάγαμε πώς να προστατεύσουμε από κοινού την κοινωνία και τον τόπο μας. Και ίσως γι’ αυτό και η κατάρρευση κάποιων σημείων του οικοδομήματος να ήταν μεγαλύτερη από όσο θα μπορούσε. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr