Άσβεστη παραμένει η μνήμη του ολοκαυτώματος των Ασπραγγέλων από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής και συγκεκριμένα από την δολοφονική δράση και τις θηριωδίες  της μεραρχίας «Εντελβάις».  

Στις 15 Ιουλίου 1943 πυρπολήθηκαν οι Ασπράγγελοι και 75 χρόνια μετά, το βράδυ του Σαββάτου 21 Ιουλίου, οι μνήμες ζωντάνεψαν στην εκδήλωση που διοργάνωσαν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ασπραγγέλων με το δήμο Ζαγορίου στην αυλή του παλιού δημοτικού σχολείου.

Με τα ντοκουμέντα και φωτογραφίες που παρουσίασε ο ιστορικός ερευνητής Αλέκος Ράπτης, ο οποίος ήταν ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης με θέμα «Τα εγκλήματα πολέμου της γερμανικής μεραρχίας Εντελβάις», προέκυψαν ενδιαφέροντα στοιχεία που αποδεικνύουν το μέγεθος της καταστροφής τόσο στους Ασπραγγέλους, όσο και σε άλλα χωριά του Ζαγορίου στα οποία ήταν έντονη η παρουσία και η δράση των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, αλλά και συνολικά του νομού. 

Από τα περίφημα 135 καστρόσπιτα των Ασπραγγέλων οι καταδρομείς της «Εντελβάις» έκαψαν τα 118, επίσης την εκκλησία και το μοναστήρι, το σχολείο, τους αχυρώνες. Οι περιγραφές της καταστροφής μέσα από μαρτυρίες κατοίκων και αναφορές των γερμανών, είναι συγκλονιστικές. Με τα μέχρι τώρα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει ο κ. Ράπτης, μέσα από ημερήσιες αναφορές και το πολεμικό ημερολόγιο, προκύπτει  ότι στον Νομό Ιωαννίνων η μεραρχία «Εντελβάις», στο πέρασμα της από την Αλβανία προς την Ήπειρο το καλοκαίρι του 1943, κατέστρεψε και έκαψε 342 χωριά, 6.804 οικίες, ενώ δολοφόνησε περισσότερους από 2.660 άμαχους πολίτες. Η μεραρχία «Εντελβάις» παρέμεινε στην Ήπειρο  για 4 μήνες από τον Ιούλιο έως τον Νοέμβριο του 1943 και επανήλθε ξανά το 1944.

Βαρύς ο φόρος αίματος

Ο άμαχος πληθυσμός των χωριών της Ηπείρου πλήρωσε ακριβά το τίμημα και ο φόρος του αίματος των χωριών της Ηπείρου υπήρξε αρκετά βαρύς.

Ο κ. Ράπτης αναφέρθηκε και στον ολοκληρωμένο φάκελο που παρέδωσε τον Φεβρουάριο του  2016, ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα του Ελληνικού Κοινοβουλίου για την διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων και οφειλών, στον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννη Καραγιάννη, ο οποίος με την σειρά του τον κατέθεσε  στον πρόεδρο της Διακομματικής Επιτροπής Τριαντάφυλλο Μηταφίδη, για την διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών.

Στο φάκελο, όπως ανέφερε, τεκμηριώνεται η καταστροφή εκατοντάδων χωριών των Ιωαννίνων και η σφαγή του άμαχου πληθυσμού των χωριών κατά τα έτη 1943 – 1944. «Θα πρέπει επιτέλους, τόνισε ο κ. Ράπτης,  να κινήσουμε την διαδικασία για την διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, αλλά και για την τιμωρία όσων εγκληματιών της «Εντελβάις», ευρίσκονται ακόμη εν ζωή και βαρύνονται για εγκλήματα πολέμου, κατά του άμαχου πληθυσμού των χωριών μας». 

Πέρα από τις κατά καιρούς «συγνώμες» των Γερμανών υπάρχει σε εκκρεμότητα στον Γενικό Εισαγγελέα του Μονάχου υλικό 150 σελίδων που παρέδωσε αρχικά το 2002 ο Αλέκος Ράπτης στον αρμόδιο Γεν. Εισαγγελέα Ρηνανίας και Βεστφαλίας και μέχρι σήμερα δεν υπήρξε εξέλιξη. Επίσης, όπως αποκάλυψε στην ομιλία του ο κ. Ράπτης, υπάρχει μια απόρρητη έκθεση (2009-2010) της Γερμανικής Υπηρεσίας Στρατιωτικών Ιστορικών Ερευνών του Γερμανικού Στρατού (MGFA),  προς το Γερμανικό Υπουργείο Άμυνας η οποία αναφέρει πως: «H  1η ορεινή μεραρχία ορεινών καταδρομών «Εντελβάις» αποτέλεσε υπόδειγμα για την πολεμική της δραστηριότητα στα Βαλκάνια στην διάρκεια του Β’ Π.Π»

Ένα υπόδειγμα θα λέγαμε, με τιμές και δάφνες βουτηγμένες στο αίμα των θυμάτων του άμαχου πληθυσμού των χωριών μας, σημειώνει με νόημα  ο ερευνητής.

Την εκδήλωση που συμπεριελάμβανε και μουσική από την Ιουλία Νάκου και τη Χαρά Σιώλου στο βιολί, τίμησαν με την παρουσία τους ο καταγόμενος από τους Ασπραγγέλους βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Καραγιάννης, ο δήμαρχος Ζαγορίου Βασίλης Σπύρου, οι επικεφαλής των παρατάξεων της μειοψηφίας, μείζονος Γαβριήλ Παπαναστασίου και ελάσσονος Λεωνίδας Τσουμάνης, ο Εκτελεστικός Γραμματέας της Περιφέρειας Δημήτρης Σιώλος, νυν και πρώην αυτοδιοικητικοί, εκπρόσωποι των φορέων και κάτοικοι του χωριού. 

Εκ μέρους του Πολιτιστικού Συλλόγου Ασπραγγέλων τον συντονισμό είχε η Μάχη Καραγιάννη.