Το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο (ΠΧΠ) της Ηπείρου, το οποίο αναθεωρεί και αντικαθιστά το προγενέστερο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της περιφέρειας, εγκρίθηκε με απόφαση που συνυπέγραψαν, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης και ο Αναπληρωτής Υπουργός Σωκράτης Φάμελλος. Με την απόφαση αυτή εγκρίνεται και περιβαλλοντικά το Χωροταξικό.

Για ειδικότερες επισημάνσεις πάνω στο πλαίσιο, είναι νωρίς ακόμα αφού θα απαιτηθεί μελέτη επί του κειμένου, όμως από το υπουργείο δόθηκαν κάποιοι άξονες σε σχετικό ενημερωτικό σημείωμα από το οποία επιλέξαμε και κάποια σημεία.

Όπως τονίζεται αρχικά, η Περιφέρεια Ηπείρου έχει αναπτυξιακές καθυστερήσεις, αλλά και αξιοσημείωτες δυνατότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν, με σχέδιο, ώστε η αντίφαση αυτή να επιλυθεί, απελευθερώνοντας τη δυναμική που διαθέτει το υψηλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό σε συνδυασμό με τους πλούσιους φυσικούς πόρους της περιοχής. 

Σημειώνεται ακόμα ότι μια από τις κύριες αιτίες υστέρησης υπήρξε η απομόνωσή της από τους βασικούς αναπτυξιακούς άξονες της χώρας. 

Από εκεί και πέρα αναπτύσσονται οι προτεραιότητες σχεδιασμού που εξειδικεύονται στη συνέχεια σε τομείς.

Ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στην ολοκλήρωση των οδικών αξόνων όπως η Ιόνια, το βάρος που δίνεται στον τουρισμό, η ανάπτυξη όλων των μορφών και πηγών ενέργειας, η αναφορά ειδικά στο Περιβαλλοντικό Πάρκο της λίμνης των Ιωαννίνων.

Ενδεικτικά αναφέρουμε κεφάλαια που ξεχωρίζουν:

– Οι πόλοι ανάπτυξης αντιστοιχούν στις πέντε κύριες πόλεις

1.Τα Ιωάννινα ενισχύονται σε τομείς που διευκολύνουν την αναγνωρισιμότητά τους ως σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη μεσαίου μεγέθους (παιδεία, έρευνα, υγεία, αστικός τουρισμός). Ήδη ο αστικός πόλος των Ιωαννίνων, πληροί περισσότερο απ’ οποιοδήποτε άλλο κέντρο της περιοχής τις προϋποθέσεις για να παγιώσει και να ενισχύσει την ταυτότητα του υπερτοπικού, βαλκανικού κέντρου με ευρύ χώρο επιρροής.

2.Η Ηγουμενίτσα εκτός από το ρόλο του ως διεθνής λιμένας – θαλάσσια πύλη, επιχειρείται να διαμορφώσει την ταυτότητα του αστικού κέντρου σε επαφή με τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πάνω στον Αδριατικό Άξονα. Αποτελεί πόλο με ιδιαίτερη δυναμική στην προοπτική αξιοποίησης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στο Βόρειο Ιόνιο και στο χερσαίο χώρο της Ηπείρου, καθώς και ως εν δυνάμει πόλος διαμετακόμισης.

3. Η Πρέβεζα εκτός από αστικό κέντρο υποστήριξης της τουριστικής δραστηριότητας του μετώπου Λούτσα – Λυγιά – Καστροσυκιά – Μύτικας, μπορεί να αποτελέσει και η ίδια τουριστικό προορισμό yachting, αξιοποιώντας τμήμα του λιμανιού ως υποδομή αστικής μαρίνας, την εγγύτητα σε διεθνείς τουριστικές πύλες και προορισμούς (αεροδρόμιο Ακτίου, Λευκάδα), αλλά και γειτονικούς πολιτιστικούς πόρους (αρχ. Νικόπολη, αστικά μνημεία οθωμανικής περιόδου κ.λπ.).

4.Η Άρτα αποτελεί πόλο υποστήριξης της πρωτογενούς παραγωγής και με τη διέλευση του Δυτικού Άξονα έχει τη δυνατότητα να ενισχυθεί στους τομείς της μεταποίησης – βιομηχανίας και του εμπορίου. Οι δυνατότητες της πόλης της Άρτας και της ευρύτερης περιοχής επεκτείνονται και στους τομείς του τουρισμού (κέντρο βυζαντινών πολιτισμικών πόρων) της εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας.

5.Το Μέτσοβο συνδέεται με την παραγωγή προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής, ενώ επιδιώκεται η περαιτέρω σύνδεση του πρωτογενούς τομέα με την τουριστική δραστηριότητα.

• Κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης 

(α) Οικιστικό δίκτυο

Προβλέπεται η ενίσχυση και προβολή του ρόλου των αστικών κέντρων και ιδιαίτερα των Ιωαννίνων ως πόλων εκπαίδευσης, έρευνας, καινοτομίας, εμπορίου, τουρισμού και παροχής υπηρεσιών υγείας. Τα αστικά κέντρα εκτός από το βασικό κοινωνικό εξοπλισμό και τις εξυπηρετήσεις που φιλοξενούν, θα πρέπει να αποκτήσουν διακριτή ταυτότητα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 

(β) Παραγωγικές δραστηριότητες

Πρωτογενής τομέας:

Προωθείται η διαφύλαξη της γεωργικής γης (ειδικά της αρδευόμενης) από ασύμβατες χρήσεις (κυρίως από την αστική ανάπτυξη) και ο εκσυγχρονισμός της γεωργικής παραγωγής μέσω ελέγχου των λιπάνσεων, των φυτοφαρμάκων κ.λπ. Ενίσχυση, εκσυγχρονισμός και καθετοποίηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, προβολή και κατοχύρωση των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα και σύνδεσή τους με την τουριστική δραστηριότητα.

– Ίδρυση υποδοχέων σταβλισμένης κτηνοτροφίας και κτηνοτροφικών ζωνών εκτατικής εκμετάλλευσης. 

– Δημιουργία ΠΟΑΥ (Περιοχή Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών) στη λωρίδα της Σαγιάδας και τον Αμβρακικό Κόλπο.

Δευτερογενής τομέας 

Στοχευμένη υποστήριξη της μεταποιητικής δραστηριότητας ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και να ενισχυθεί η εξωστρέφεια του τομέα. Σύνδεση της μεταποίησης με την έρευνα και την καινοτομία στη βάση της αξιοποίησης των τοπικών πόρων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σύνδεση της μεταποίησης με τον πρωτογενή τομέα. 

– Υποστήριξη της λειτουργίας των υφιστάμενων μονάδων και οργάνωση των περιοχών όπου λειτουργούν μεταποιητικές επιχειρήσεις.

– Δημιουργία περιορισμένου αριθμού Επιχειρηματικών Πάρκων, αξιοποιώντας τις σημαντικές μεταφορικές υποδομές για επενδυτικές πρωτοβουλίες.

– Αποτροπή της παρόδιας ανάπτυξης μονάδων και της χωροθέτησης νέων μονάδων εκτός οργανωμένων υποδοχέων, ιδιαίτερα στην περιοχή μελέτης του Ρυθμιστικού Σχεδίου Ιωαννίνων και στις περιαστικές ζώνες των αστικών κέντρων.

• Ενέργεια – Εξορυκτικές 

δραστηριότητες

ΑΠΕ

– Προωθούνται τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα, ιδίως στην ευρύτερη περιοχή της Πίνδου. Οι εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης ΑΠΕ, στο βαθμό που δεν αλλοιώνουν το τοπίο και παραμένουν συμβατές με τους κανόνες προστασίας των περιβάλλοντος, αποτελούν δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν στον ορεινό χώρο.

– Προωθείται η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας κατά προτεραιότητα στο γεωθερμικό πεδίο Συκεών Άρτας, της παραγωγής ενέργειας από βιομάζα και βιοαέριο πρωτίστως στον πρωτογενή τομέα (θερμοκήπια και κτηνοτροφικές μονάδες), καθώς και φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων.

Φυσικό αέριο

– Προωθείται η χρήση φυσικού αερίου για αστική ή παραγωγική χρήση, είτε μέσω της σύνδεσης με συστήματα αγωγών φυσικού αερίου, είτε μέσω της αξιοποίησης τεχνολογιών αποκεντρωμένης χρήσης. Διερευνάται:

– Η σύνδεση της Περιφέρειας με αγωγούς που προωθούνται σε επίπεδο διακρατικών συμφωνιών (Poseidon και East Med). 

– Η σύνδεση με τον αγωγό TAP, εφόσον το έργο κριθεί βιώσιμο από οικονομοτεχνική και αναπτυξιακή σκοπιά μέσα από αντίστοιχη μελέτη.

Εξορύξεις – Υδρογονάνθρακες

– Προωθείται η έρευνα και πιθανή εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, ως δραστηριότητα με εν δυνάμει σημαντικές αναπτυξιακές διαστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη την επίλυση ζητημάτων συγκρούσεων χρήσεων γης και την εξασφάλιση της προστασίας των περιβαλλοντικών πόρων.  

• Τουρισμός

Προβλέπεται η αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος και η χωρική, η διαμόρφωση μιας ταυτότητας στηριγμένης στην ποικιλία των τουριστικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων της Περιφέρειας και η θεματική και χρονική διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας.

Κύριες κατευθύνσεις είναι: 

α) ο έλεγχος ανταγωνιστικών χρήσεων, β) η συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων, β) η αναβάθμιση τουριστικών υποδομών και μονάδων, γ) η ενίσχυση ειδικών μορφών τουρισμού και δ) η ενίσχυση της διαπεριφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας.

Στο Ιόνιο παράκτιο μέτωπο (αναπτυσσόμενη τουριστικά περιοχή) προβλέπεται η ανάπτυξη μαζικού-οργανωμένου τουρισμού, με βασικό πόλο την Πάργα. Δίδονται, ακόμη, κατευθύνσεις για τη χωροθέτηση οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων, για την ανάπτυξη υποδομών θαλάσσιου, αλιευτικού και καταδυτικού τουρισμού, την πύκνωση λιμένων σκαφών αναψυχής και τη δημιουργία θαλάσσιου πάρκου στην περιοχή Συβότων.

Περιλαμβάνονται περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού: 

– Οι ακτές του Αμβρακικού Κόλπου και η λωρίδα της Σαγιάδας, για ήπιο φυσιολατρικό, εκπαιδευτικό, αλιευτικό, γαστριμαργικό τουρισμό

– Ο ορεινός χώρος της Πίνδου, για τουρισμό υπαίθρου, αγροτοτουρισμό, ορειβατικό, φυσιολατρικό, αθλητικό, πολιτισμικό, εκπαιδευτικό τουρισμό

– Η πεδινή και ημιορεινή ενδοχώρα για αγροτοτουριστικές δράσεις και ως διασύνδεση του παρακτίου χώρου με την Πίνδο.

– Τα Ιωάννινα μπορούν να αποτελέσουν αυτοτελή προορισμό αστικού, συνεδριακού, εκπαιδευτικού και ιατρικού τουρισμού. Προωθείται, επίσης, η ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού σε σχέση με τους διατιθέμενους πόρους.

• Φυσικό περιβάλλον, πολιτιστική 

κληρονομιά και Τοπίο

•Ανάδειξη, αξιοποίηση και προστασία φυσικού και πολιτιστικού πλούτου και ενίσχυση προβολής της ιδιαιτερότητάς του.

•Προωθείται η συγκρότηση και ανάδειξη δικτύων, οι κόμβοι των οποίων συνίστανται από διακριτούς και ενδιαφέροντες προορισμούς: 

Παραμεθόρια ορεινή Ήπειρος (ενότητες Πωγωνοχωρίων, Ζαγοροχωρίων και Μαστοροχωρίων)

Κεντρική Πίνδος (Μέτσοβο, Τζουμέρκα)

Γεωπάρκο Βίκου – Αώου και ευρύτερη περιοχή του Γράμμου (διασυνοριακή συνεργασία Ελλάδα – Αλβανία)   – Επιπλέον, προτείνεται η προστασία και ανάδειξη μνημείων και παρδοσιακών συνόλων, οικισμών (π.χ. στις περιοχές Κόνιτσας – Μαστοροχωρίων – Γράμμου, την περιοχή των Τζουμέρκων καθώς και το ανατολικό Ζαγόρι), καθώς και η δημιουργία ενιαίου αρχαιολογικού πάρκου στη Νικόπολη

– Οι ζώνες τοπίου που εντοπίζονται στην Περιφέρεια χαρακτηρίζονται και αξιολογούνται με βάση την αξία τους σε Διεθνούς, Εθνικής και Περιφερειακής αξίας ή σε Ιδιαίτερα Υποβαθμισμένων και δίδονται οι αντίστοιχες κατευθύνσεις.  

• Μεταφορικές 

και τεχνικές υποδομές 

Το ΠΧΠ παρέχει μια σειρά από κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης, σε συμφωνία με άλλες εθνικές και τομεακές πολιτικές, που αφορούν τη χωρική διάρθρωση:  – Βασικών δικτύων μεταφορικής υποδομής: Προβλέπεται κατά προτεραιότητα η ολοκλήρωση των συνδέσεων του οδικού δικτύου με την Ιόνια Οδό, η ολοκλήρωση της σύνδεσης Ιωάννινα-Κακκαβιά και η αναβάθμιση του παράκτιου άξονα Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας κ.α. 

– Βασικών δικτύων τεχνικής υποδομής: Προωθείται η ολοκλήρωση και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης των τουριστικών οικισμών του παράκτιου χώρου και της αποχέτευσης των οικισμών αποδέκτες των οποίων είναι τα ευαίσθητα οικοσυστήματα του Αμβρακικού και της Παμβώτιδος, καθώς και η υλοποίηση του έργου ύδρευσης Πρέβεζας, Άρτας, Λευκάδας.

Εφαρμογή και περαιτέρω κατευθύνσεις

Το ΠΧΠ δίνει κατευθύνσεις προς τον υποκείμενο σχεδιασμό.  

Οι περιοχές στις οποίες απαιτείται κατά προτεραιότητα η ενεργοποίησή τους ως Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων είναι: – Ο ορεινός παραμεθόριος χώρος κοντά στα Ελληνοαλβανικά σύνορα 

– Η κεντρική ημιορεινή ζώνη Σουλίου – Δερβίζιανων

– Ο ορεινός όγκος της Πίνδου 

– Ζώνες κατά μήκος και εκατέρωθεν της Εγνατίας Οδού και της Ιόνιας Οδού 

– Κρίνεται σκόπιμο να προχωρήσει η εφαρμογή Σχεδίων Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων: 

– στην περιοχή του μητροπολιτικού κέντρου στα Ιωάννινα, στο οποίο θα πρέπει να περιληφθεί και η παραλίμνια ζώνη βορειοδυτικά του Κάστρου (περιοχή Λιμνοπούλας – Μάτσικα)

– Σε Κόνιτσα και Μέτσοβο. 

– Στον οικισμό της Δωδώνης, στην προοπτική απόδοσης ενός δυναμικού ρόλου στο πλαίσιο της υλοποίησης του δικτύου των αρχαίων θεάτρων της Ηπείρου.

– Ειδικά Χωρικά Σχέδια δύνανται να εκπονηθούν στην περιοχή των Ιωαννίνων (περιλαμβάνοντας το Μητροπολιτικό Πάρκο της Λίμνης, το Πάρκο Βελισαρίου και την περιοχή Λιμνοπούλας – Μάτσικα), καθώς και στο παράκτιο μέτωπο της Περιφέρειας και ιδιαίτερα από το Μύτικα μέχρι τη Λούτσα.

– Επιπλέον προωθείται κατά προτεραιότητα και η θεσμοθετημένη προστασία της λίμνης Παμβώτιδας ως Περιφερειακού Πάρκου.

Επιμέλεια ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ