Ένα χαρακτηριστικό της λεγόμενης «μετα-δημοκρατίας» είναι η διαμόρφωση μίας ατζέντας θεμάτων πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η πολιτική και κοινωνική συζήτηση, τις περισσότερες φορές με διχαστικά και πολωτικά χαρακτηριστικά. Αντίθετα, η κλασική δημοκρατία που έχουμε στο μυαλό μας, αναφέρεται σε ένα πολιτικό σύστημα που έχει ιεραρχημένες προτεραιότητες και το κοινωνικό σώμα ανταποκρίνεται μέσα από τη διαμόρφωση πλειοψηφικών τάσεων. Όλοι μαζί ή έστω οι περισσότεροι για παράδειγμα συμφωνούμε ότι πρέπει να αυξηθούν οι μισθοί, να μπει η χώρα στην Ευρωζώνη ή να γίνονται παρελάσεις μαθητών στις εθνικές εορτές.

Τα τελευταία χρόνια και σίγουρα μετά την κρίση, η εικόνα άρχισε να αλλάζει. Τα κεντρικά ζητήματα μετατράπηκαν σε δημοψηφισματικά τύπου «ναι ή όχι στα μνημόνια», «ναι ή όχι στο άνοιγμα της αγοράς τις Κυριακές» ή «ναι ή όχι στην ταυτότητα φύλου» και πάει λέγοντας- μέχρι που κάναμε και ένα δημοψήφισμα για μία πρόταση μνημονίου. Θεωρητικά, τα μεγάλα κόμματα του κοινοβουλίου μοιάζουν με τα παλιότερα και προσπαθούν να αναπτύσσουν τις κεντρικές πολιτικές τους προσδοκώντας σε πλειοψηφίες και κοινωνική συνοχή. Στην πράξη όμως, οι πολίτες όλο και πιο συχνά καλούνται να διαλέξουν αυστηρά μεταξύ δύο επιλογών και σε πολλά επιμέρους ζητήματα.

Τα δε επιμέρους ζητήματα έχουν αποκτήσει τη δικιά τους δυναμική ανεξάρτητα των προθέσεων των πολιτικών ή θεσμικών φορέων. Καλώς λέμε για παράδειγμα ότι «η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη» ή «αφήστε την Αστυνομία να κάνει τη δουλειά της», πρώτα θέματα όμως χτες ήταν η καθαρίστρια που μπήκε φυλακή γιατί δεν είχε βγάλει την Στ’ Δημοτικού και άρα έκλεψε το Δημόσιο και ο Ζακ που μάλλον… κατηγορείται που σκοτώθηκε παρά προστατεύεται η μνήμη του. Που σημαίνει ότι η κοινωνία καταλαβαίνει ότι κάτι ενοχλητικό γίνεται ενώ παράλληλα, η αντιμετώπιση των προβλημάτων από την Πολιτεία δεν εξελίσσεται μέσα σε ένα οργανωμένο πλαίσιο κανόνων και θεσμικών προβλέψεων.

Υπάρχει ακόμα χώρος για τη δημοκρατία μας; Μπορεί το οργανωμένο κράτος να αναλάβει να απαντά στα ερωτήματα των πολιτών χωρίς να αφήνει διχαστικές αντιλήψεις να διασπούν την ενότητα της κοινωνίας; Λέμε, ναι. Αλλά θέλει πολλή δουλειά.

Μεγαλώνουμε χωρίς να αλλάζουμε

Με όσα βλέπεις και ακούς, υποψιάζεσαι ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει όσο μεγαλώνει. Πολύ θα θέλαμε να ισχύει το ότι διδασκόμαστε από τα λάθη μας, ότι ωριμάζουμε, ότι αντιμετωπίζουμε τον κόσμο με μεγαλύτερη ανεκτικότητα και μετριοπάθεια, αλλά μάλλον δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Κατά πάσα πιθανότητα, είμαστε ό,τι γίναμε εκεί κάπου στην εφηβεία μας. Οι περισσότεροι ή έστω πολλοί δεν αλλάζουν μέσα στο χρόνο. Και το πρόβλημα είναι ότι αλλάζει ο χρόνος, αλλάζουν οι καιροί και μένει πολύς κόσμος πίσω. Κι αυτό δεν το αντιλαμβανόμαστε και νομίζουμε ότι όλα κυλάνε καλά, ότι είμαστε μέσα στα πράγματα, σύγχρονοι.

Δεν είναι πρόβλημα όμως που οι βαθιές μας επιρροές γίνονται νωρίς στην ηλικίας μας- μέχρι τα δύο χρόνια θα πουν κάποια από την ψυχαναλυτική πλευρά. Αυτό δείχνει και τη σημασία που έχει η οικογένεια ή το σχολείο. Το δύσκολο είναι να αντιληφθούμε ότι στο δικό μας χέρι είναι να αλλάξουμε εκεί που μπορούμε. Να αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας και να υπερβούμε όσα μας κρατάνε πίσω. Εκεί είναι το μεγάλο πεδίο της ωριμότητας και της μετατροπής μας εντέλει σε πραγματικούς ενήλικες. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr