Τα καλοκαίρια στα χωριά της Ηπείρου, μία ημέρα είναι πάντα αφιερωμένη στην καταστροφή που προκάλεσε η γερμανική επέλαση το 1943. Για την ακρίβεια από το καλοκαίρι του 1943 που ο γερμανικός στρατός αποφάσισε να κρατήσει «ασφαλή» την περιοχή της νότιας Αλβανίας και της Ηπείρου, ως και το τέλος του καλοκαιριού του 1944, η μία τραγωδία διαδεχόταν την άλλη με ένα πολύ μεγάλο αριθμό θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό και τα χωριά διαλυμένα. Παρά τα εμπόδια που έβαλαν οι μεταπολεμικές συνθήκες, παρά τον διχασμό που έφερε ο Εμφύλιος, παρά τη μετανάστευση που ερήμωσε τα χωριά μας, παρά πολλά ακόμα, η μνήμη των χαμένων ζωών παρέμεινε ζωντανή σαν κεράκι που δεν σβήνει όσο κι αν φυσάει ο άνεμος. Κι αυτό γιατί η Ελλάδα, υπέστη μια αδικία που δεν αποταστάθηκε ποτέ ούτε συμβολικά ούτε ουσιαστικά. Κι αυτό συνέβη βέβαια και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Πάνω σε αυτή την αδικία, πάνω στο άδικο του θανάτου τόσων αθώων ανθρώπων και την αποερήμωση της ζωής όσων επιβίωσαν, είναι που θεμελιώθηκε το αίτημα για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Και είναι ένα αίτημα που διατηρείται επίσης ζωντανό στις πλατείες των χωριών αυτό το καλοκαίρι, γιατί δεν ακόμα δεν έχει δοθεί μία επαρκής απάντηση. 

Οι γερμανικές κυβερνήσεις και το γερμανικό κράτος, τις δύο τελευταίες δεκαετίες κυρίως προχώρησαν με πολύ σοβαρά βήματα στην αναγνώριση αυτής της αδικίας που συνέβη στην Ελλάδα. Δεν κατάφεραν όμως να περάσουν ένα κρίσιμο όριο που θα φέρει και τη λύτρωση, την κάθαρση.

Τα τελευταία χρόνια επίσης, στην Ελλάδα, κάποιες πλευρές χλεύασαν τις δράσεις για τη διεκδίκηση των αποζημιώσεων θεωρώντας τες λαϊκιστικές, κάτι σαν ισόβαρες των απωλειών των μνημονίων. Προφανώς οι εκφορείς τέτοιων απόψεων δεν έχουν πάει ποτέ σε μαρτυρικό χωριό, ούτε έχουν μιλήσει με θύματα ή απογόνους θυμάτων.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ας μην υποτιμηθεί η γνωμοδότηση  επιτροπής του γερμανικού Κοινοβουλίου που έγινε γνωστή χτες και διαφοροποιείται από την κλασική γερμανική θέση περί ανύπαρκτου θέματος. Σημαίνει ότι οι τεκμηριωμένες ελληνικές θέσεις έχουν ακροατήριο. Και υπάρχει ακροατήριο και μέσα στη γερμανική κοινωνία, για κάθε φωνή από όλη την Ευρώπη που λέει ότι η υπόθεση της μαύρης δεκαετίας του ’40 δεν έχει κλείσει. 

Θέλει προσοχή με τις πολιτικές σωφρονισμού 

Θέλει προσοχή αυτή η απόφαση, από τις πρώτες της κυβέρνησης, περί μεταφοράς των αρμοδιοτήτων του σωφρονισμού και των φυλακών στο υπουργείο προστασίας του πολίτη. Δεν είναι άλλωστε και τυχαίες οι διευρυμένες αντιδράσεις που εκφράζονται ήδη.

Θα δούμε προφανώς και τις ακριβείς νομοθετικές αποφάσεις, αλλά πρόκειται μία μεταβολή που μπορεί να έχει βαθύτερες συνέπειες στο μέλλον.

Οι φυλακές δεν είναι θέμα αστυνόμευσης. Το αν υπάρχουν προβλήματα στον έλεγχο των φυλακών μπορεί να γίνει θέμα συζήτησης και λήψης μέτρων από τα αρμόδια υπουργεία, δεν είναι όμως ευθύνης του ενός εξ αυτών, εκείνου που ηγείται της Αστυνομίας. Γιατί το μείζον για μία πολιτισμένη χώρα είναι ο σωφρονισμός και αυτή είναι μία έννοια που εμπλέκει δικαστές, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους, φορείς και πολίτες, πολλούς δηλαδή πέραν των αστυνομικών.

Ειδική προσοχή χρειάζεται το θέμα των ανηλίκων. Είναι καίριο και για τη δημοκρατία και για την κοινωνία να μπορεί να βλέπει με ειδικό μάτι και με ειδικά μέτρα την επανένταξη των παραβατικών παιδιών της. 

Και είναι κρίσιμο να μην δοθεί το μήνυμα ότι ο σωφρονισμός είναι μόνο κάτι που σχετίζεται με τη σύλληψη. Είναι πολλά παραπάνω. Και μια ανοιχτή συζήτηση για τις φυλακές, το έγκλημα και την πρόληψη θα μπορούσε να το αναδείξει. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr