Μία βαθιά διαιρετική συνθήκη επιστρέφει στο προσκήνιο μετά την πρώτη είσοδό της στα χρόνια της οικονομικής κρίσης: Για μία ακόμα φορά, η γραμμή που διαπερνά την ελληνική κοινωνία είναι αυτή μεταξύ όσων έχουν και νιώθουν ασφαλείς και όσων δεν έχουν και βιώνουν την ανασφάλεια για το μέλλον. 

Για μην παρεξηγηθούμε δεν πρόκειται για τις παλιές λαϊκιστικές διαιρέσεις εκ των άνω, μεταξύ εχόντων και μη. 

Αυτό που βιώνουμε σήμερα έχει πιο καθαρά ταξικά χαρακτηριστικά και έρχεται από τα κάτω προς τα πάνω, διαπερνόντας οριζόντια κομματικές εντάξεις και πολιτικές προτιμήσεις. Παράγει όμως νέα πολιτικά αποτελέσματα και προκλήσεις.

Ως έναν βαθμό γνωρίζουμε ήδη τα δεδομένα της εικόνας αφού την είδαμε να διαμορφώνεται από την αρχή της κρίσης της πανδημίας.

Από τη μία πλευρά είναι οι πολλοί. Είναι οι μισθωτοί που δεν πληρώνονται ή φοβούνται ότι δεν θα πληρώνονται στο άμεσο μέλλον λόγω του πλήγματος στις επιχειρήσεις που εργάζονται. Είναι οι άνεργοι και οι μη έχοντες εισόδημα που αυξήθηκαν ραγδαία ακόμα και αν δεν το δείχνουν οι αριθμοί, γιατί λείπουν οι άτυπες θέσεις εργασίας, κυρίως στον τουρισμό που έδιναν έναν εισόδημα. Είναι όσοι δεν έχουν πια αποταμιεύσεις μετά την κρίση και πλέον ζουν μέρα με τη μέρα. Είναι οι ευάλωτοι εργαζόμενοι που δεν έχουν εργασιακή ασφάλεια και κινούνται πολλά χρόνια τώρα σε μία ρευστή ζώνη στην οποία τίποτα δεν είναι δεδομένο για το εισόδημά τους. 

Αυτή η ομάδα είναι η πολυπληθέστερη και αποτελεί τον κορμό της κοινωνικής συγκρότησης σήμερα, όπως ισχύει και διαχρονικά.

Υπάρχει απέναντί τους μία ολιγάριθμη ομάδα, που δεν βιώνει καμιά ανασφάλεια κυρίως γιατί έχει αποταμιεύσεις από το παρελθόν και ακίνητη περιουσία συνήθως από την οικογενειακή περιουσία και συχνά διαθέτει προσβάσεις ή και θέσεις στους μηχανισμούς εξουσίας που της επιτρέπει να πορεύεται «θωρακισμένη» από τις μεταβολές της οικονομίας. Είναι φυσικό αυτή η κοινωνική ομάδα να έχει βαρύνουσα σημασία και λόγο στις εξελίξεις.

Τέλος, υπάρχουν και οι ενδιάμεσοι, οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι που έχουν εγγυημένα από το Δημόσιο εισοδήματα, νιώθουν όμως ήδη την ανησυχία για το μέλλον όσο βλέπουν ότι τα δημόσια έσοδα αφενός μειώνονται, αφετέρου μπαίνουν σε μία νέα φάση ελέγχου και επιτήρησης, όπως υποδηλώνουν οι ρυθμίσεις που αναδύονται για το Ταμείο Ανάκαμψης. Η αλλαγή της κυβερνητικής πολιτικής για μειωμένα αναδρομικά, σε αυτόν τον κόσμο λειτούργησε ήδη ως καμπανάκι για μία επερχόμενη λιτότητα. 

Όσον αφορά, ελεύθερους επαγγελματίες και επιχειρηματίες που έχουν καλά εισοδήματα από την- όλο και πιο σκληρή- εργασία τους, δεν μπορεί παρά να παρακολουθούν με ανησυχία τη μεταβαλλόμενη κατάσταση στην οικονομία και την επέλαση της ύφεσης.

Με αυτά ως δεδομένα είναι φανερό και για ποιους λόγους αυξάνεται η ανασφάλεια μέσα στην κοινωνία και η ανησυχία. Και το πολιτικό αποτέλεσμα που παράγει αυτή η ανασφάλεια είναι ότι σε καλεί να τοποθετηθείς για το πώς θα εξασφαλίσεις συνθήκες ασφάλειας και ηρεμίας στους πολλούς από τους οποίους περιμένεις να γίνουν και η «μηχανή» της ανάκαμψης, την ώρα που οι λιγότεροι πιέζουν ώστε να εξασφαλιστεί η πολυετής ασυλία τους από τη φορολογία ή την απουσία επενδυτικού πνεύματος και η προστασία του ατομικού τους και μόνο σύμπαντος, ενίοτε ακόμα και σε βάρος της κοινωνικής ευημερίας και της προόδου της χώρας. Τα κόμματα εξουσίας καλούντα να τοποθετηθούν και να διαλέξουν πλευρά. 

Η εποχή των φόβων μας

Κάτι πάει πολύ στραβά με το φετινό καλοκαίρι. Ή μάλλον εμείς πάμε στραβά γιατί το καλοκαίρι δεν φταίει σε τίποτα, αντίθετα φέτος είναι πιο γλυκό από άλλες χρονιές με λιγοστούς καύσωνες, ζεστές θάλασσες και δροσερά βουνά.

Ο φόβος έχει κατακλύσει τους ανθρώπους. Στις καλύτερες των περιπτώσεων, αυτός ο φόβος έχει τη μορφή μίας ενόχλησης, μια αίσθηση δυσφορίας, η πεποίθηση ότι τίποτα δεν πάει καλά. Στη χειρότερη περίπτωση, γίνεται πιο σκοτεινός, παίρνει το άρωμα της ασθένειας ή έστω της απώθησης, ένας φόβος για την επαφή με άλλους ανθρώπους, φόβος για την εισβολή της αόρατης απειλής.

Είναι πάντως σε όλες τις περιπτώσεις ένας φόβος που μπορεί εκλογικευτεί. Γιατί όσα μας συμβαίνουν έχουν βάση τα ανθρώπινα και όχι κάτι μεταφυσικό και απροσδιόριστο όπως διαλαλούν οι όλο και αυξανομένοι οπαδοί των θεωριών συνομωσίας.

Ο κύριος φόβος πάντως δεν είναι η μετάδοση της νόσου, αλλά η ανησυχία για τα οικονομικά. Οι περισσότεροι φοβούνται ότι έρχεται δύσκολος χειμώνας, ότι θα χαθούν δουλειές, μισθοί. Και είναι γι’ αυτό που κρατιέται πίσω η αγορά και αδειάζουν οι δρόμοι και οι πλατείες. Ο άλλος φόβος είναι ο… λογικός για την εποχή. Φοβόμαστε τους αγνώστους, τις συναθροίσεις, τις επιφάνειες που δεν έχουμε καθαρίσει μόνοι μας. Είναι ο φόβος που από την αρχή μας έκανε να κρατάμε αποστάσεις και να τηρούμε τα μέτρα.

Το θέμα με τους φόβους, είναι ο… φόβος για τον φόβο, αυτή η κατάσταση διαρκούς ανασφάλειας που γεμίζει τη ζωή μας. Και χρειάζεται η επίκληση της λογικής, αλλά και η στήριξη από την οργανωμένη Πολιτεία για να την ξεπεράσουμε αυτήν την ανασφάλεια. Χρειάζεται κάπου να βρούμε να πατήσουμε στέρεα. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr