Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 1913 αποτελεί την κορύφωση του αγώνα του ελληνικού στρατού στα εδάφη της Ηπείρου και ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του Α’ Βαλκανικού Πολέμου 1912- 13.  Για να εκτιμήσει κανείς την ιστορική αξία του γεγονότος, πρέπει να το εντάξει και στο ευρύτερο πλαίσιο που δημιούργησαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και την επέκταση των συνόρων της Ελλάδας σε οικεία σήμερα όρια. 
Ο ελληνικός στρατός στην Ήπειρο είχε αρχικά αμυντικό χαρακτήρα αφού οι κύριες δυνάμεις είχαν διατεθεί στη Θεσσαλία. Παρ’ όλα αυτά από την πρώτη μέρα, προωθείται γοργά στην περιοχή της Άρτας και σε λίγες εβδομάδες φτάνει στη γραμμή των Πέντε Πηγαδιών. Σταδιακά όμως τον Νοέμβριο του 1912 έρχεται αντιμέτωπος με την ευρεία οχύρωση των Τούρκων στα Ιωάννινα (Μπιζάνι κλπ) ενώ την κατάσταση επιδεινώνει και η κακοκαιρία. Η ενίσχυση των δυνάμεων όμως βαθμιαία και το επιθετικό σχέδιο μετά τον Ιανουάριο, σε συνδυασμό με την αυταπάρνηση και τον ηρωϊσμό των στρατιωτών θα φέρει και τη νίκη που σηματοδοτείται από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Καταγράφουμε σήμερα ένα χρονικό, περιορισμένο προφανώς σε έκταση, για τον πόλεμο στην Ήπειρο, ώστε να έχουμε και μία εικόνα για την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στην παράδοση των Ιωαννίνων
Στις 4 Oκτωβρίου 1912, οι Eλλάδα, Bουλγαρία και Σερβία ως σύμμαχοι επιδίδουν τελεσίγραφο για την κήρυξη του πολέμου με την Oθωμανική Aυτοκρατορία με τις επιχειρήσεις να ξεκινούν την επόμενη μέρα.
2 Οκτωβρίου. Φτάνει στην Άρτα ο Αρχηγός του Στρατού Ηπείρου, Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουτζάκης. Αμυντική είναι κυρίως η αποστολή του Στρατού Ηπείρου με σκοπό την εξασφάλιση της μεθορίου (Άκτιο- Άρτα-Τζουμέρκα, σε γραμμή 150 χλμ) ενώ υπάγεται στο Υπουργείο Στρατιωτικών.  Η περιοχή της Ηπείρου περιγράφεται ως ορεινή χωρίς στην ουσία επαρκές οδικό δίκτυο.
5 Οκτωβρίου. Ξεκινάνε οι επιχειρήσεις της Ελλάδας κατά της Τουρκίας.  Το κύριο βάρος της επίθεσης έχει ο Στρατός Θεσσαλίας υπό τον Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο.
Αποφασίζεται ανάληψη επιχείρησης και στην Ήπειρο με στόχο την απώθηση των εχθρών στη γραμμή Αράχθου.
6 Οκτωβρίου. Τμήματα του 7ου Τάγματος Ευζώνων, με την υποστήριξη πυρών πυροβολικού, περνάνε υπό βροχή τη Γέφυρα της Άρτας και το βράδυ στήνουν τμήματα ασφαλείας στα υψώματα του Γκριμπόβου.
12 Οκτωβρίου. Απελευθέρωση Φιλιππιάδας
14 Οκτωβρίου. Αναχωρεί από τον Πειραιά με πλοίο το Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών με 2.000 άντρες. Θα φτάσει στο λιμάνι της Κόπραινας τρεις μέρες μετά. 
19 Οκτωβρίου. Διαταγή για παύση της αμυντικής αποστολής και ανάθεση της απελευθέρωσης της Ηπείρου. 
21 Οκτωβρίου. Απελευθέρωση Πρέβεζας. Ευρεία βάση πλέον του ελληνικού στρατού στην περιοχή της Άρτας.
25 Οκτωβρίου. Πέφτει απότομο ψύχος κι ενώ μαίνονται οι μάχες στο Ανώγειο. Το πολύ κρύο θα συνοδεύει από εδώ και πέρα τις μάχες σε μεγάλα χρονικά διαστήματα.
28 Οκτωβρίου. Καταλαμβάνονται τα Πέντε Πηγάδια, ιδιαίτερης σημασίας πέρασμα και οχυρωματική θέση κι ενώ οι Τούρκοι υποχωρούν.
31 Οκτωβρίου. Απελευθέρωση Μετσόβου.
Βαρύς πλέον ο καιρός. Σε αναμονή των ενισχύσεων, αμυντική στάση ως και τις 20 Νοεμβρίου. Βαθμιαία ενίσχυση του στρατεύματος μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 27 Οκτωβρίου- ενίσχυση και με τρία αεροπλάνα. Σχεδιασμός για επίθεση κατά των Ιωαννίνων. Ενισχύονται όμως και οι Τούρκοι με δυνάμεις από το Μοναστήρι.
5 Νοεμβρίου. Απελευθέρωση της  Χιμάρας από τον Σπύρο Σπυρομίλιο.
26 Νοεμβρίου. Στον Δρίσκο το Σώμα Γαριβαλδινών, το Σώμα Ελλήνων Ερυθροχιτώνων και στρατιωτικές μονάδες. Ηρωϊκές μάχες, αλλά υποχώρηση με απώλειες. Συγκλονίζει το πανελλήνιο ο θάνατος του Λορέντζου Μαβίλη στις 28 Νοεμβρίου.
29 Νοεμβρίου. Επιθετική προώθηση προς Ιωάννινα, με μεγάλες απώλειες. Νίκη στα Πεστά.
Συνέχεια επιθέσεων την 1η Δεκεμβρίου τώρα πια προς Μανωλιάσα και Μπιζάνι (1-3 Δεκεμβρίου) αλλά πρόσκρουση πάνω στην οχυρωμένη τοποθεσία των Ιωαννίνων  και αντεπίθεση των Τούρκων στις 4 Δεκεμβρίου, που στηρίζονται πλέον και δικές τους ενισχύσεις.
Σοβαρές μάχες στις 10 Δεκεμβρίου σε Αετοράχη και Λάζαινα με νίκες των Ελλήνων.
7 Δεκεμβρίου. Απελευθέρωση της Κορυτσάς.
12 Δεκεμβρίου. Ενισχύσεις του ελληνικού στρατού με Μεραρχίες που καταφτάνουν από τη Θεσσαλονίκη στο λιμάνι της Πρέβεζας. Ενισχύσεις καταφτάνουν στο Εμίν Αγά όπου και έχει στρατοπεδεύσει ο στρατός μέχρι και τις 5 Ιανουαρίου.
31 Δεκεμβρίου. Διαταγή για νέα επίθεση στα Ιωάννινα, αλλά αναβάλλεται λόγω της αλλαγής της ηγεσίας του Στρατού Ηπείρου την οποία και αναλαμβάνει ο Διάδοχος Κωνσταντίνος, ο οποίος γίνεται πλέον Αρχιστράτηγος Μακεδονίας και Ηπείρου.
Παρ’ όλα αυτά διατάσσεται γενική επίθεση στις 7 Ιανουαρίου κι ενώ επικρατεί βαρύς χειμώνας. Στις 31 Δεκεμβρίου απελευθερώνεται το Μέτσοβο.
Στις 10 Ιανουαρίου φτάνει στη Φιλιππιάδα ο Κωνσταντίνος. Την επομένη, ο Διάδοχος ενημερώνεται στην Κανέτα από τον Σαπουτζάκη, και γίνεται ανασυγκρότηση του Στρατού Ηπείρου. Ιδρύεται η θρυλική 8η Μεραρχία.
17 Ιανουαρίου. Με επιστολή του ο Κωνσταντίνος ζητάει από τον Εσάτ Πασά να παραδώσει τα Ιωάννινα, κάτι που δεν γίνεται δεκτό.
Επιδείνωση του καιρού με χιόνι. 
6  Φεβρουαρίου. Επισκέπτεται το μέτωπο ο Ελ. Βενιζέλος. Από τη Φιλιππιάδα θα φτάσει στην πρώτη γραμμή και το μέτωπο Μπιζανίου, για να επιστρέψει στην Πρέβεζα και μετά στην Αθήνα.
15 Φεβρουαρίου. Απόφαση για επίθεση προς Ιωάννινα. Σχέδιο για επίθεση από τα Δυτικά της πόλης.
20 Φεβρουαρίου. Από τα ξημερώματα, γενική επίθεση. Προέλαση από τα Δυτικά προς Πεδινή. Ο Βελισσαρίου με τους Εύζωνές του συνεχίζει ως τον  Αγ. Ιωάννη στη σημερινή Ανατολή. Η παράδοση των Ιωαννίνων από την τουρκική αντιπροσωπεία γίνεται στις 11 το βράδυ.
21 Φεβρουαρίου. Υπογραφή του πρωτοκόλλου της παράδοσης. Είσοδος στην πόλη αποσπασμάτων του ελληνικού στρατού.
22 Φεβρουαρίου. Στην πόλη εισέρχεται ο Διάδοχος Κωνσταντίνος. Μεγάλη και ενθουσιώδης υποδοχή από τους κατοίκους της πόλης.
5 Μαρτίου. Ο Βενιζέλος τηλεγραφεί στον Κωνσταντίνο που βρίσκεται στα Ιωάννινα και τον ενημερώνει για τη δολοφονία του πατέρα του Βασιλιά Γεώργιου στη Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος αναχωρεί για την Αθήνα την επόμενη μέρα. 
Απώλειες. Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι οι μάχες για την κατάληψη των Ιωαννίνων ήταν πολύνεκρες και έγιναν μέσα σε πολύ δυσμενείς συνθήκες. 
 Συνολικά, στην Ήπειρο σκοτώνονται στις μάχες 62 αξιωματικοί και 1549 στρατιώτες του ελληνικού στρατού ενώ τραυματίζονται 174 αξιωματικοί και 5451 στρατιώτες και καταγράφονται και 58 παγόπληκτοι.

Αφιέρωμα του ΦΙΛΗΜΩΝΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΥ