\n\tΣυν\u03adντευξη ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ\n<\/p>\n

\n\t\u0388ντονο ενδιαφ\u03adρον προκ\u03acλεσε η ανακο\u03afνωση του Καθηγητ\u03ae Ιατρικ\u03aeς του Πανεπιστημ\u03afου Ιωανν\u03afνων Χαρ\u03acλαμπου Β. Χαρ\u03afση για «Το \u03ccνομα των Ιωανν\u03afνων» στο 3ο Πανηπειρωτικ\u03cc Συν\u03adδριο που διοργ\u03acνωσε η ΕΗΜ και το ΙΜΙΑΧ, 1 με 3 Μαρτ\u03afου στο Μ\u03adγαρο της ΕΗΜ. Η θ\u03adση του για τη βυζαντιν\u03ae πριγκ\u03afπισσα Ιωανν\u03afνα και το Φρο\u03cdριο της λιμνα\u03afας περιοχ\u03aeς, \u03adρχεται να προστεθε\u03af στις δεκ\u03acδες προσπ\u03acθειες ερμηνε\u03afας του ον\u03ccματος της π\u03ccλης που \u03adχουν γ\u03afνει \u03aeδη απ\u03cc τον 19ο αι\u03ceνα ως και τις μ\u03adρες μας, αξιοποι\u03ceντας μεθοδικ\u03ac τα υπ\u03acρχοντα επιστημονικ\u03ac και ερευνητικ\u03ac δεδομ\u03adνα και προσεγγ\u03afζοντας τα Ιω\u03acννινα ως μ\u03afα ιστορικ\u03ae οντ\u03ccτητα με το \u03ccνομ\u03ac τους να συναρθρ\u03ceνεται με την ιστορικ\u03ae διαδρομ\u03ae της π\u03ccλης. Ζητ\u03aeσαμε απ\u03cc τον Χ. Χαρ\u03afση, να μας παρουσι\u03acσει συνοπτικ\u03ac τα συμπερ\u03acσματα απ\u03cc την \u03adρευν\u03ac του. \n<\/p>\n

\n\tΠ\u03ccτε και π\u03ceς προ\u03adκυψε το \u03ccνομα «Ιω\u03acννινα»; Ποιος ε\u03afναι ο πυρ\u03aeνας της μελ\u03adτης σας κ. Χαρ\u03afση.\n<\/p>\n

\n\t \n<\/p>\n

\n\tΗ μελ\u03adτη μου καταλ\u03aeγει στο \u03ccτι το σημεριν\u03cc \u03ccνομα της π\u03ccλης πρ\u03adπει να χρονολογηθε\u03af στον 6ο αι\u03ceνα μ.Χ και προ\u03adρχεται απ\u03cc το γυναικε\u03afο \u03ccνομα Ιωανν\u03afνα που \u03ccπως και \u03ccλα τα γυναικε\u03afα ον\u03ccματα με κατ\u03acληξη -ινα (π.χ Μαρ\u03afνα) ε\u03afναι λατινικ\u03ac – ρωμα\u03caκ\u03ac τα οπο\u03afα αργ\u03ccτερα π\u03adρασαν και στην Ελληνικ\u03ae. \n<\/p>\n

\n\tΕ\u03afναι γνωστ\u03cc απ\u03cc πατριαρχικ\u03cc κ\u03ceδικα του 9ου αι\u03ceνα μ.Χ που σ\u03aeμερα φυλ\u03acσσεται στο Βατικαν\u03cc και στον οπο\u03afο αναφ\u03adρεται η επισκοπ\u03ae «της Ιωανν\u03afνας», \u03ccτι το \u03ccνομα της π\u03ccλης \u03aeταν αρχικ\u03ac θηλυκο\u03cd γ\u03adνους. Κατ\u03ac τη διαδικασ\u03afα εξελληνισμο\u03cd του αρχικο\u03cd αυτο\u03cd ον\u03ccματος και κατ’ αναλογ\u03afα με τα προπαροξ\u03cdτονα αρχαιοελληνικ\u03ac τοπων\u03cdμια σε -ινα (π.χ Α\u03afγινα), ο τ\u03ccνος αν\u03adβηκε στην προπαραλ\u03aeγουσα («η Ιω\u03acννινα») εν\u03ce σ\u03cdμφωνα με \u03adνα σ\u03cdνηθες φαιν\u03ccμενο της μεσαιωνικ\u03aeς ελληνικ\u03aeς γλ\u03ceσσας μετατρ\u03acπηκε αργ\u03ccτερα σε ουδ\u03adτερο πληθυντικο\u03cd, «τα Ιω\u03acννινα». Μετ\u03ac απ\u03cc μ\u03afα \u03acλλη φωνητικ\u03ae αλλαγ\u03ae, το \u03ccνομα \u03adγινε «τα Γι\u03acννινα» (\u03ccπως το ιατρ\u03ccς \u03adγινε γιατρ\u03ccς). Στην συν\u03adχεια το «ι» μετατρ\u03acπηκε σε «ε», \u03ccπως συμβα\u03afνει συχν\u03ac στη μεσαιωνικ\u03ae ελληνικ\u03ae γλ\u03ceσσα \u03ccταν το «ι» βρ\u03afσκεται πριν απ\u03cc το γρ\u03acμμα ν, και σχηματ\u03afστηκε \u03adτσι ο τ\u03cdπος «τα Γι\u03acννενα». \n<\/p>\n

\n\tΚατ\u03ac μια ευτυχ\u03ae σ\u03cdμπτωση, μπορο\u03cdμε να συνδυ\u03acσουμε το \u03ccνομα Ιωανν\u03afνα με \u03adνα υπαρκτ\u03cc ιστορικ\u03cc πρ\u03ccσωπο. Το \u03ccνομα αυτ\u03cc ε\u03afναι \u03ccχι απλ\u03ceς εξαιρετικ\u03ac σπ\u03acνιο, αλλ\u03ac μοναδικ\u03cc σε ολ\u03ccκληρη την Ρωμα\u03caκ\u03ae και Βυζαντιν\u03ae ιστορ\u03afα. Συγκεκριμ\u03adνα, αναφ\u03adρεται στην κ\u03ccρη του Βελισ\u03acριου, του στρατηγο\u03cd του Ιουστινιανο\u03cd, και της Αντων\u03afνας, της συζ\u03cdγου του Βελισ\u03acριου και στεν\u03aeς φ\u03afλης της αυτοκρ\u03acτειρας Θεοδ\u03ceρας. Η Θεοδ\u03ceρα που ε\u03afχε την Ιωανν\u03afνα υπ\u03cc την προστασ\u03afα της, την π\u03acντρεψε με τον εγγον\u03cc της Αναστ\u03acσιο τον οπο\u03afο προ\u03ccριζε για δι\u03acδοχο του Ιουστινιανο\u03cd, κ\u03acτι που θα ε\u03afχε συμβε\u03af αν η Θεοδ\u03ceρα δεν π\u03adθαινε πρ\u03ccωρα. Ε\u03afναι πολ\u03cd πιθαν\u03cc το \u03ccνομα της πριγκ\u03afπισσας να ε\u03afχε δοθε\u03af ως γαμ\u03aeλιο δ\u03ceρο προς τιμ\u03aeν της σε κ\u03acποιο φρο\u03cdριο που υπ\u03aeρχε στην λιμνα\u03afα χερσ\u03ccνησο \u03ccπου σ\u03aeμερα το Κ\u03acστρο. Εξ\u03acλλου, δ\u03cdο φρο\u03cdρια ε\u03afχαν ονομαστε\u03af κι αυτ\u03ac απ\u03cc το \u03ccνομα της Θεοδ\u03ceρας, το \u03adνα μ\u03acλιστα βρισκ\u03ccταν κοντ\u03ac στην \u0389πειρο. Δεν γνωρ\u03afζουμε γιατ\u03af επιλ\u03adχτηκε να δοθε\u03af το \u03ccνομα της Ιωανν\u03afνας στο συγκεκριμ\u03adνο φρο\u03cdριο και \u03ccχι σε \u03adνα \u03acλλο. \u038aσως για τους \u03afδιους λ\u03ccγους που επιλ\u03adχτηκε στη σ\u03cdγχρονη εποχ\u03ae να χτιστε\u03af εκε\u03af, στο Ιτς Καλ\u03ad, το Βασιλικ\u03cc Περ\u03afπτερο με το ‘μπαλκ\u03ccνι της Φρειδερ\u03afκης’, δηλαδ\u03ae εξαιτ\u03afας της απαρ\u03acμιλλης ομορφι\u03acς της τοποθεσ\u03afας.\n<\/p>\n

\n\t \n<\/p>\n

\n\tΑπαιτε\u03afται και προσ\u03adγγιση μ\u03adσω της Γλωσσολογ\u03afας για να προσδιοριστε\u03af και η προ\u03adλευση του ον\u03ccματος. Τι \u03adχει δε\u03afξει η \u03adρευν\u03ac σας για τις αναφορ\u03adς του ον\u03ccματος;\n<\/p>\n

\n\t \n<\/p>\n

\n\tΗ επιστ\u03aeμη της Γλωσσολογ\u03afας ε\u03afναι ο μ\u03ccνος αξι\u03ccπιστος οδηγ\u03ccς μας, της προ\u03adλευσης εν\u03ccς ον\u03ccματος. Αυτ\u03ae, μαζ\u03af με τα ιστορικ\u03ac δεδομ\u03adνα τα οπο\u03afα θα πρ\u03adπει να συνομολογο\u03cdν τα γλωσσολογικ\u03ac συμπερ\u03acσματα. Δεν υπ\u03acρχει σχεδ\u03ccν καν\u03adνας λ\u03ccγιος Ηπειρ\u03ceτης που να μην ασχολ\u03aeθηκε με το θ\u03adμα του ον\u03ccματος των Ιωανν\u03afνων. Μ\u03adτρησα 49 αποτυπωμ\u03adνες στο χαρτ\u03af απ\u03ccψεις: απ\u03cc το ‘Ιων\u03afα’, απ\u03cc το τουρκικ\u03cc ‘αγι\u03acν’ και \u03acλλες που \u03ccλες δεν ευσταθο\u03cdν γλωσσολογικ\u03ac. Η πιο διαδεδομ\u03adνη σ\u03aeμερα \u03acποψη ε\u03afναι \u03ccτι το \u03ccνομα της π\u03ccλης προ\u03adρχεται απ\u03cc το ‘Ιω\u03acννης’ και \u03ccτι σ\u03aeμαινε ‘τα Ιωαννιν\u03ac’ (με τ\u03ccνο στην λ\u03aeγουσα), τα κτ\u03aeματα του Αγ\u03afου Ιω\u03acννη, εν\u03ccς μοναστηριο\u03cd που βρισκ\u03ccταν στο Κ\u03acστρο, για το οπο\u03afο \u03ccμως δεν υπ\u03acρχει καμ\u03afα ιστορικ\u03ae μαρτυρ\u03afα. Η \u03acποψη αυτ\u03ae ε\u03afναι και γλωσσολογικ\u03ac λ\u03acθος, αφο\u03cd αγνοε\u03af πλ\u03aeρως την πρ\u03ceτη μορφ\u03ae του ον\u03ccματος στο θηλυκ\u03cc γ\u03adνος. Η μ\u03ccνη \u03acλλη \u03acποψη, που μπορε\u03af να σταθε\u03af γλωσσολογικ\u03ac, ε\u03afναι αυτ\u03ae που υποστηρ\u03afζει την προ\u03adλευση του ον\u03ccματος απ\u03cc το σλαβικ\u03cc \u03ccνομα Γιοβ\u03acνα \/ Γι\u03acνα. Με την σλαβικ\u03ae κατ\u03acληξη -ινα προ\u03adκυψε το τοπων\u03cdμιο Γι\u03acνινα που σημα\u03afνει ‘της Γι\u03acνας’ και που προφαν\u03ceς αναφ\u03adρεται σε κ\u03acποια καλ\u03cdβα \u03ae κτ\u03aeμα που αν\u03aeκε στην γυνα\u03afκα αυτ\u03ae. Αν και στην περιοχ\u03ae της Ηπε\u03afρου υπ\u03acρχουν πολλ\u03ac σλαβικ\u03ac τοπων\u03cdμια που διατηρ\u03aeθηκαν απ\u03cc την εποχ\u03ae  που οι Σλ\u03acβοι ε\u03afχαν καταλ\u03acβει την \u0389πειρο (6ος αι\u03ceνας και μετ\u03ac), απ\u03cc ιστορικ\u03aeς \u03ccμως \u03acποψης η υπ\u03ccθεση αυτ\u03ae ε\u03afναι αδ\u03cdναμη δι\u03ccτι τ\u03afποτα δεν ε\u03afναι γνωστ\u03cc για αυτ\u03aeν την Σλ\u03acβα Γι\u03acνα. Αυτ\u03ccς \u03aeταν και ο λ\u03ccγος που με παρακ\u03afνησε να επιχειρ\u03aeσω μια ν\u03adα ετυμολογ\u03afα – την πεντηκοστ\u03ae κατ\u03ac σειρ\u03ac! – που με οδ\u03aeγησε στο \u03ccνομα της βυζαντιν\u03aeς πριγκ\u03afπισσας Ιωανν\u03afνας που γλωσσολογικ\u03ac πιστε\u03cdω ε\u03afναι καθ\u03ccλα σωστ\u03ae, αλλ\u03ac που \u03ccπως ε\u03afδαμε συν\u03acδει και με τις ιστορικ\u03adς πηγ\u03adς. Κι αυτ\u03cc ε\u03afναι σημαντικ\u03cc.\n<\/p>\n

\n\t \n<\/p>\n

\n\tΠοιο ε\u03afναι το ιστορικ\u03cc πλα\u03afσιο για την \u03afδρυση των Ιωανν\u03afνων; Π\u03ceς διαμορφ\u03ceνεται η π\u03ccλη μ\u03adσα στο χρ\u03ccνο;\n<\/p>\n

\n\t \n<\/p>\n

\n\tΤο οικιστικ\u03cc κ\u03adντρο \u03aeταν π\u03acντα η χερσ\u03ccνησος του Κ\u03acστρου. Ξ\u03adρουμε απ\u03cc τα λ\u03afγα αρχαιολογικ\u03ac κατ\u03acλοιπα \u03ccτι αυτ\u03ae κατοικε\u03afτο απ\u03cc την Κλασσικ\u03ae εποχ\u03ae. Δεν ξ\u03adρουμε αν ο οικισμ\u03ccς αυτ\u03ccς \u03aeταν μεγ\u03acλος \u03ae μικρ\u03ccς, ο\u03cdτε γνωρ\u03afζουμε κ\u03acτι για την τ\u03cdχη του στη Ρωμα\u03caκ\u03ae εποχ\u03ae. Πιθανολογ\u03ce \u03ccτι το φρο\u03cdριο που ονομ\u03acστηκε Ιωανν\u03afνα ε\u03afχε χτιστε\u03af στο \u03cdψωμα του σημερινο\u03cd Ιτς Καλ\u03ad λ\u03afγο πριν απ\u03cc την εποχ\u03ae του Ιουστινιανο\u03cd, \u03afσως απ\u03cc τον Ηπειρ\u03ceτη αυτοκρ\u03acτορα Αναστ\u03acσιο ‘Α. Γι’ αυτ\u03cc και δεν αναφ\u03adρεται απ\u03cc τον ιστορικ\u03cc Προκ\u03ccπιο στο \u03adργο του «Περ\u03af Κτισμ\u03acτων» \u03ccπου αναφ\u03adρονται (αν και \u03ccχι \u03ccλα) πολλ\u03ac απ\u03cc τα κ\u03acστρα που \u03adχτισε (και επισκε\u03cdασε) ο Ιουστινιαν\u03ccς τον 6ο αι\u03ceνα μ.Χ στην \u0389πειρο κι αλλο\u03cd. \n<\/p>\n

\n\tΤην εποχ\u03ae που το φρο\u03cdριο ονομ\u03acστηκε ‘φρο\u03cdριο της Ιωανν\u03afνας’ δεν πρ\u03adπει να υπ\u03aeρχε π\u03acνω στη χερσ\u03ccνησο κ\u03acποιος μεγ\u03acλος οικισμ\u03ccς. Μ\u03ccνο \u03adνα μικρ\u03cc χωρι\u03cc \u03afσως, \u03adξω απ\u03cc τα τε\u03afχη του φρουρ\u03afου. Μ\u03ccνο μετ\u03ac την ερ\u03aeμωση της μεγ\u03acλης π\u03ccλης που υπ\u03aeρχε στη σημεριν\u03ae Καστρ\u03afτσα, τον 6ο αι\u03ceνα μ.Χ, και τη μεταφορ\u03ac του εναπομε\u03afναντος πληθυσμο\u03cd της στην χερσ\u03ccνησο του Κ\u03acστρου, πρ\u03adπει να \u03acρχισε σιγ\u03ac σιγ\u03ac να εξελ\u03afσσεται σε π\u03ccλη το μικρ\u03cc χωρι\u03cc π\u03acνω στη χερσ\u03ccνησο μ\u03adχρι που \u03adφτασε, τον 9ο αι\u03ceνα μ.Χ, να αποκτ\u03aeσει Επισκοπ\u03ae. Η συν\u03adχεια ε\u03afναι γνωστ\u03ae: τον 11ο αι\u03ceνα ο οικισμ\u03ccς \u03aeταν αρκετ\u03ac μεγ\u03acλος \u03ceστε να προσελκ\u03cdσει την προσοχ\u03ae του Βοημο\u03cdνδου, του Νορμανδο\u03cd που αργ\u03ccτερα πρωτοστ\u03acτησε στην πρ\u03ceτη Σταυροφορ\u03afα και ο οπο\u03afος κατ\u03adκτησε το φρο\u03cdριο των Ιωανν\u03afνων, εν\u03ce αργ\u03ccτερα τον 13ο αι\u03ceνα, τα Ιω\u03acννινα απ\u03adκτησαν \u03adνα ισχυρ\u03cc κ\u03acστρο και αποτ\u03adλεσαν \u03adνα απ\u03cc τα κ\u03adντρα του Δεσποτ\u03acτου της Ηπε\u03afρου. \n<\/p>\n

\n\tΤελικ\u03ac, παρ\u03ccλο που δεν \u03aeταν ο Ιουστινιαν\u03ccς που \u03afδρυσε την π\u03ccλη – \u03ccπως το θ\u03adλει μια θεωρ\u03afα που ταυτ\u03afζει τα Ιω\u03acννινα με την ‘Ν\u03adα Ε\u03cdροια’ (αυτ\u03ae πρ\u03adπει να τοποθετηθε\u03af κατ\u03ac την γν\u03ceμη μου στο λ\u03ccφο Καστρ\u03af Καναλακ\u03afου) – το \u03ccνομα της π\u03ccλης μας εμμ\u03adσως συσχετ\u03afζεται με αυτ\u03ccν, αφο\u03cd \u03aeταν αυτ\u03ccς και η Θεοδ\u03ceρα που το επ\u03adλεξαν και το απ\u03adνειμαν. Δηλαδ\u03ae, σε τελικ\u03ae αν\u03acλυση δεν χρει\u03acζεται να αλλ\u03acξει το \u03adμβλημα του δ\u03aeμου μας.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Συν\u03adντευξη ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ \u0388ντονο ενδιαφ\u03adρον προκ\u03acλεσε η ανακο\u03afνωση του Καθηγητ\u03ae Ιατρικ\u03aeς του Πανεπιστημ\u03afου Ιωανν\u03afνων Χαρ\u03acλαμπου Β. Χαρ\u03afση για «Το \u03ccνομα των Ιωανν\u03afνων» στο 3ο Πανηπειρωτικ\u03cc Συν\u03adδριο που διοργ\u03acνωσε η ΕΗΜ και το ΙΜΙΑΧ, 1 με 3 Μαρτ\u03afου στο Μ\u03adγαρο της ΕΗΜ. Η θ\u03adση του για τη βυζαντιν\u03ae πριγκ\u03afπισσα Ιωανν\u03afνα και το Φρο\u03cdριο της λιμνα\u03afας περιοχ\u03aeς,…<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":20406,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[2],"tags":[],"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/39924"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcomments&post=39924"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/39924\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":39925,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/39924\/revisions\/39925"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/media\/20406"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fmedia&parent=39924"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcategories&post=39924"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Ftags&post=39924"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}