\n\tΜερικ\u03ac βασικ\u03ac σημε\u03afα απ\u03cc την ομιλ\u03afα του Προ\u03adδρου της Δημοκρατ\u03afας Προκ\u03ccπη Παυλ\u03ccπουλου στα εγκα\u03afνια της \u03adκθεσης για τον Ψαλ\u03afδα.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΟ Αθαν\u03acσιος Ψαλ\u03afδας (1767-1829 ) υπ\u03aeρξε, ως γνωστ\u03ccν, λ\u03ccγιος, συγγραφ\u03adας και διδ\u03acσκαλος, απ\u03cc τις σημαντικ\u03ccτερες μορφ\u03adς του Νεοελληνικο\u03cd Διαφωτισμο\u03cd . Γενν\u03aeθηκε το 1767 στα Ιω\u03acννινα και \u03aeταν γιος εμπ\u03ccρου που εδραστηριοποιε\u03afτο στην Βλαχ\u03afα και στην Ρωσ\u03afα .<\/span>\n<\/p>\n \n\tΟ Αθαν\u03acσιος Ψαλ\u03afδας, αφο\u03cd τελε\u03afωσε τα αν\u03ceτερα σχολε\u03afα στην γεν\u03adτειρ\u03ac του -συγκεκριμ\u03adνα, την Μαρο\u03cdτσειο Σχολ\u03ae- συν\u03adχισε την μ\u03ccρφωσ\u03ae του στην Ρωσικ\u03ae Αυτοκρατορ\u03afα, στην Σλαβικ\u03ae Ιερατικ\u03ae Σχολ\u03ae της Πολτ\u03acβα, \u03ccπου \u03aeταν εγκατεστημ\u03adνοι οι αδελφο\u03af του.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΣτην συν\u03adχεια μετ\u03adβη στην Βι\u03adννη, συνοδε\u03cdοντας τον νεαρ\u03cc Θεοχ\u03acρη Κεφαλ\u03ac, γιο του πλο\u03cdσιου βαρ\u03ceνου, Θεοχ\u03acρη Ολ\u03cdμπιου Κεφαλ\u03ac, προεστο\u03cd της Θεσσαλ\u03afας . Εκε\u03af θα διαμε\u03afνει για αρκετ\u03ac χρ\u03ccνια (1787-1795), αναπτ\u03cdσσοντας μ\u03afα πλο\u03cdσια δραστηρι\u03ccτητα, συγγραφικ\u03ae και εκδοτικ\u03ae.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΤο 1791 εξ\u03adδωσε το φιλοσοφικ\u03cc \u03adργο του, «Αληθ\u03aeς Ευδαιμον\u03afα», γραμμ\u03adνο σε αρχα\u0390ζοντα ελληνικ\u03ac και στα λατινικ\u03ac. Με το \u03adργο αυτ\u03cc επανεξετ\u03acζει και επανατοποθετε\u03af θεμελι\u03ceδη ζητ\u03aeματα του καιρο\u03cd του, \u03ccπως η \u03cdπαρξη του Θεο\u03cd, η αθανασ\u03afα, η μεταθαν\u03acτια αντ\u03afδοση, η ελευθερ\u03afα του ανθρ\u03ceπου, η \u03adννοια και τα \u03ccρια της ελευθερ\u03afας. Το τερ\u03acστιο ενδιαφ\u03adρον που προκαλε\u03af ακ\u03ccμη και σ\u03aeμερα η μελ\u03adτη της «Αληθο\u03cdς Ευδαιμον\u03afας», εντασσ\u03ccμενη φυσικ\u03ac στο σ\u03cdνολο \u03adργο του Ψαλ\u03afδα, \u03ceστε να ληφθε\u03af υπ’ \u03ccψιν και η μεταγεν\u03adστερη εξ\u03adλιξη της σκ\u03adψης του, μαρτυρε\u03af η \u03cdπαρξη πολλ\u03ceν σημαντικ\u03ceν σχετικ\u03ceν μελετ\u03ceν σ\u03cdγχρονων ερευνητ\u03ceν. Ας μου επιτραπε\u03af ν’ αναφερθ\u03ce μ\u03ccνον σε δ\u03cdο τ\u03adτοιες μελ\u03adτες, αυτ\u03aeν του Καθηγητ\u03ae κ. Κωνσταντ\u03afνου Π\u03adτσιου, «Η \u03adννοια της ευδαιμον\u03afας στο \u03adργο του Αθανασ\u03afου Ψαλλ\u03afδα», καθ\u03ceς και στο κεφ\u03acλαιο με τ\u03afτλο, «Ο Ψαλ\u03afδας, ο Παμπλ\u03adκης και η Θε\u03afα Αποκ\u03acλυψη», του βιβλ\u03afου του αε\u03afμνηστου Παναγι\u03ceτη Κονδ\u03cdλη, «Ο Νεοελληνικ\u03ccς Διαφωτισμ\u03ccς – Οι φιλοσοφικ\u03adς ιδ\u03adες».<\/span>\n<\/p>\n \n\tΠαρ\u03acλληλα με τις σπουδ\u03adς του, ο Αθαν\u03acσιος Ψαλ\u03afδας προσ\u03adφερε τις υπηρεσ\u03afες του σ’ ελληνικ\u03adς εκδοτικ\u03adς επιχειρ\u03aeσεις και τυπογραφε\u03afα συμπατριωτ\u03ceν του στην Βι\u03adννη. Εκε\u03afνη την εποχ\u03ae \u03acρχισε να συγγρ\u03acφει και σημαντικ\u03cc αριθμ\u03cc βιβλ\u03afων. Απ\u03cc το 1791 που εκδ\u03afδεται η «Εφημερ\u03afς », ο Ψαλ\u03afδας συγκαταλ\u03adγεται στους συνεργ\u03acτες των εκδοτ\u03ceν της.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΤο 1792 εκδ\u03afδει με τον Ιω\u03acννη Καρατζ\u03ac τον Κ\u03cdπριο -ο οπο\u03afος εκτελ\u03adσθηκε το 1798 μαζ\u03af με τον Ρ\u03aeγα- το «\u0388ρωτος αποτελ\u03adσματα». Πρ\u03ccκειται για το πρ\u03ceτο (σωζ\u03ccμενο) \u03adντυπο ελληνικ\u03cc λογοτεχνικ\u03cc πεζογρ\u03acφημα. Κ\u03cdριο θ\u03adμα του \u03adργου ε\u03afναι ο \u03adρωτας. Ο τρ\u03ccπος αν\u03acπτυξ\u03aeς του εκφρ\u03acζει τις νεωτεριστικ\u03adς φιλοσοφικ\u03adς ιδ\u03adες, που διαμορφ\u03ceθηκαν στο πλα\u03afσιο του Διαφωτισμο\u03cd σχετικ\u03ac με την φυσικ\u03ae καταγωγ\u03ae των παθ\u03ceν. Το \u03adργο περιλαμβ\u03acνει πολλ\u03ac φαναρι\u03ceτικα στιχουργ\u03aeματα. Η επιτυχ\u03afα του \u03aeταν αξιοσημε\u03afωτη. Τυπ\u03ceθηκε π\u03adντε φορ\u03adς απ\u03cc το 1792 ως το 1836.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΤο 1795 ο Ψαλ\u03afδας ετοιμ\u03acζει \u03adνα μεγ\u03acλο αριθμ\u03cc \u03adργων καθ\u03ceς και επιστημονικ\u03ceν μεταφρ\u03acσεων κειμ\u03adνων των καθηγητ\u03ceν του.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΤο 1793 ανακρ\u03afθηκε ως \u03cdποπτος φιλελε\u03cdθερων και φιλογαλλικ\u03ceν απ\u03ccψεων απ\u03cc την αυστριακ\u03ae αστυνομ\u03afα. Ο \u03afδιος απ\u03adκρουσε τις κατηγορ\u03afες, \u03ccμως η παραμον\u03ae του στην Βι\u03adννη εξακολουθο\u03cdσε να ε\u03afναι επικ\u03afνδυνη και αποφ\u03acσισε να επιστρ\u03adψει τελικ\u03ac στην υπ\u03ccδουλη Ελλ\u03acδα, το 1796.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΣτα Ιω\u03acννινα διη\u03cdθυνε επ\u03af 25 \u03adτη την πιο σημαντικ\u03ae, \u03afσως, Σχολ\u03ae των Ιωανν\u03afνων, που \u03aeταν κληροδ\u03ccτημα του Γιαννι\u03ceτη εμπ\u03ccρου Μαρο\u03cdτση και η οπο\u03afα εν συνεχε\u03afα ονομ\u03acσθηκε Καπλ\u03acνειος. Εκε\u03afνο το δι\u03acστημα ο Α. Ψαλ\u03afδας εμπλουτ\u03afζει το πρ\u03ccγραμμα της Σχολ\u03aeς με μαθ\u03aeματα φυσικ\u03ceν επιστημ\u03ceν, ιστορ\u03afας, γεωγραφ\u03afας, εμπορικ\u03ceν γν\u03ceσεων, ξ\u03adνων γλωσσ\u03ceν. \u0388φερνε απ\u03cc Ευρωπα\u03caκ\u03adς πρωτε\u03cdουσες ειδικ\u03ac \u03ccργανα, με τα οπο\u03afα δ\u03afδασκε αστρονομ\u03afα και κοσμογραφ\u03afα, και εκτελο\u03cdσε πειρ\u03acματα φυσικ\u03aeς και χημε\u03afας, προσελκ\u03cdοντας το ενδιαφ\u03adρον ακ\u03ccμη και εξωσχολικ\u03ceν θεατ\u03ceν. Μια τ\u03adτοια περ\u03afπτωση εξωσχολικο\u03cd θεατ\u03ae των πειραμ\u03acτων του \u03aeταν ο Αλ\u03ae Πασ\u03acς, στον οπο\u03afο επ\u03adδειξε μια ηλεκτρικ\u03ae μηχαν\u03ae. Παρ\u03acλληλα συγκρ\u03ccτησε αξι\u03ccλογη βιβλιοθ\u03aeκη, που \u03aeταν ανοικτ\u03ae στο ευρ\u03cd κοιν\u03cc, προσ\u03adλαβε εξειδικευμ\u03adνο διδακτικ\u03cc προσωπικ\u03cc και εξασφ\u03acλιζε υποτροφ\u03afες στους καλ\u03cdτερους μαθητ\u03adς του.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΟι καινοτομ\u03afες του δ\u03adχθηκαν την σκληρ\u03ae κριτικ\u03ae των συντηρητικ\u03ceν κ\u03cdκλων. Κατηγορ\u03aeθηκε, απ\u03cc \u0388λληνες και μη, \u03ccτι εισ\u03acγει τις αθε\u03caστικ\u03adς απ\u03ccψεις του Βολτα\u03afρου και, γενικ\u03ac, τις φιλελε\u03cdθερες απ\u03ccψεις της Γαλλικ\u03aeς Επαν\u03acστασης. Γι’ αυτ\u03cc τον σκοπ\u03cc, εξ\u03adδωσε το \u03adργο «Καλοκιν\u03aeματα», αποκρο\u03cdοντας τις απ\u03ccψεις των πολεμ\u03afων του.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΤην εποχ\u03ae που δ\u03afδαξε στα Ιω\u03acννινα υπ\u03aeρξε \u03adνας απ\u03cc τους σημαντικ\u03ccτερους παρ\u03acγοντες της π\u03ccλης. Συμμετε\u03afχε σε δημογεροντ\u03afες, σε τοπικ\u03ac δικαστ\u03aeρια, και ακ\u03ccμη και ο Αλ\u03ae Πασ\u03acς τον ε\u03afχε αποστε\u03afλει, ως αντιπρ\u03ccσωπ\u03cc του, σε διπλωματικ\u03adς αποστολ\u03adς στην Ευρ\u03ceπη. Την εποχ\u03ae που ξ\u03adσπασε η \u03adνοπλη σ\u03cdγκρουση του Αλ\u03ae Πασ\u03ac και του Οθωμανο\u03cd Σουλτ\u03acνου (1820-1822) κατ\u03adφυγε στο Ζαγ\u03ccρι.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΕν\u03ce στα πρ\u03ceτα του \u03adργα ε\u03afχε υιοθετ\u03aeσει την αρχα\u0390ζουσα γλ\u03ceσσα, ως «αρχιδιδ\u03acσκαλος των Ιωανν\u03afνων», \u03ccπως χαρακτηρ\u03afσθηκε, χρησιμοποιο\u03cdσε την δημοτικ\u03ae. Μ\u03acλιστα δεν δεχ\u03ccταν ο\u03cdτε την μ\u03adση οδ\u03cc του Αδαμ\u03acντιου Κορα\u03ae, το να κ\u03acνει δηλαδ\u03ae χρ\u03aeση της καθαρε\u03cdουσας. Θεωρε\u03afται \u03adνας απ\u03cc τους πιθανο\u03cdς συγγραφε\u03afς της «Ελληνικ\u03aeς Νομαρχ\u03afας » και του «Ρωσαγγλογ\u03acλλου», \u03adργου που, επισ\u03aeμως, αποδ\u03afδεται σε αν\u03ceνυμο συγγραφ\u03adα.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΚατ\u03ac τα τελευτα\u03afα \u03adτη της ζω\u03aeς του, ο Αθαν\u03acσιος Ψαλ\u03afδας κατ\u03adφυγε στην Κ\u03adρκυρα, \u03ccπου ορ\u03afσθηκε Επ\u03afτιμος Διδ\u03acκτορας της Ιoν\u03afου Ακαδημ\u03afας. \u038cμως, δεν του δ\u03ccθηκε η \u03acδεια να διδ\u03acξει στην εν λ\u03ccγω Σχολ\u03ae, λ\u03ccγω των προοδευτικ\u03ceν του απ\u03ccψεων. Τελικ\u03ceς, ορ\u03afσθηκε διευθυντ\u03aeς του σχολε\u03afου Λευκ\u03acδας, \u03ccπου και π\u03adθανε λ\u03afγο αργ\u03ccτερα, το 1829.<\/span>\n<\/p>\n \n\tΠροτο\u03cd ολοκληρ\u03ceσω την σ\u03cdντομη αυτ\u03ae ομιλ\u03afα μου, θα \u03aeθελα να προσθ\u03adσω κ\u03acποιες σκ\u03adψεις μου που αφορο\u03cdν το φιλοσοφικ\u03cc \u03adργο του Αθανασ\u03afου Ψαλ\u03afδα, \u03ccπως αυτ\u03cc εντ\u03acσσεται στο ιστορικοκοινωνικ\u03cc και πολιτικ\u03cc πλα\u03afσιο, εντ\u03ccς του οπο\u03afου \u03adζησε και \u03adδρασε:<\/span>\n<\/p>\n \n\tΠρ\u03ceτον, θεωρ\u03ce \u03ccτι ε\u03afναι σημαντικ\u03ae η παρατ\u03aeρηση του Ομ\u03ccτιμου Καθηγητ\u03ae του Πανεπιστημ\u03afου Ιωανν\u03afνων, κ. Παναγι\u03ceτη Νο\u03cdτσου, που περι\u03adχεται ως συμπ\u03adρασμα στην μελ\u03adτη του, «Ο νεαρ\u03ccς Ψαλ\u03afδας και η φιλοσοφ\u03afα του γαλλικο\u03cd Διαφωτισμο\u03cd», σ\u03cdμφωνα με το οπο\u03afο: «Δεν πρ\u03adπει β\u03adβαια να ξεχνο\u03cdμε πως η φιλοσοφ\u03afα στην εποχ\u03ae του Νεοελληνικο\u03cd Διαφωτισμο\u03cd δεν υπ\u03aeρξε μια φυγ\u03ae των εκκεντρικ\u03ceν στοχαστ\u03ceν απ\u03cc την ιστορικ\u03ae πραγματικ\u03ccτητα για την αναζ\u03aeτηση της “philosophia perrenis”. H “υγι\u03aeς” φιλοσοφ\u03afα ε\u03afχε τεθε\u03af στην υπηρεσ\u03afα του Φωτισμο\u03cd του Γ\u03adνους. Γι’ αυτ\u03cc η “καθαρ\u03ae” ‘θεωρητικ\u03ae σκ\u03adψη ε\u03afναι μ\u03acλλον ξ\u03adνη προς την πνευματικ\u03ae δραστηρι\u03ccτητα των δυναμικ\u03ccτερων εκπροσ\u03ceπων αυτ\u03aeς της εποχ\u03aeς, που προσγει\u03ceνουν τη γενικ\u03ae τους σ\u03cdλληψη για το πρ\u03ccβλημα της παιδε\u03afας στην ανε\u03cdρεση των μ\u03adσων για την αποτελεσματικ\u03ae της πραγματοπο\u03afηση».<\/span>\n<\/p>\n \n\tΔε\u03cdτερον, επιτρ\u03adψατ\u03ad μου να σημει\u03ceσω \u03ccτι, σ\u03cdμφωνα με πληροφορ\u03afες που ε\u03afχε την καλοσ\u03cdνη θ\u03adσει υπ’ \u03ccψιν μου ο Καθηγητ\u03aeς κ. Κωνσταντ\u03afνος Π\u03adτσιος, ο Ψαλ\u03afδας ε\u03afναι, μ\u03acλλον, ο πρ\u03ceτος Νεο\u03adλληνας Στοχαστ\u03aeς που αξιοποιε\u03af την Καντιαν\u03ae Φιλοσοφ\u03afα, \u03ccπως αποτυπ\u03ceνεται στην «Κριτικ\u03ae του Καθαρο\u03cd Λ\u03ccγου «(1781, 1787). Αυτ\u03cc διαπιστ\u03ceνουμε απ\u03cc τη μελ\u03adτη τ\u03ccσο του δημοσιευμ\u03adνου \u03adργου του Ψαλ\u03afδα, «Αληθ\u03aeς Ευδαιμον\u03afα» (1791) \u03ccσο, και κυρ\u03afως, απ\u03cc την χειρ\u03ccγραφη «Λογικ\u03ae» του (1793), στην οπο\u03afα εκθ\u03adτει (παρ. 330) με σαφ\u03aeνεια τις καντιαν\u03adς γνωσιοθεωρητικ\u03adς "κατηγορ\u03afες". Η χειρ\u03ccγραφη «Λογικ\u03ae» του Ψαλ\u03afδα συνιστ\u03ac \u03adνα \u03acγνωστο \u03adως τ\u03ceρα τεκμ\u03aeριο για την πρ\u03ceιμη, σ\u03cdγχρονη θα \u03adλεγα, απ\u03aeχηση της Καντιαν\u03aeς Φιλοσοφ\u03afας στην Νεοελληνικ\u03ae σκ\u03adψη, με δεδομ\u03adνο το γεγον\u03ccς \u03ccτι η Β\u0384 \u03adκδοση της «Κριτικ\u03aeς του Καθαρο\u03cd Λ\u03ccγου» \u03adγινε το 1787, δηλαδ\u03ae μ\u03ccλις πριν \u03adξι χρ\u03ccνια απ\u03cc την συγγραφ\u03ae της «Λογικ\u03aeς» του Ψαλ\u03afδα.<\/span>\n<\/p>\n \n\t\u038cλα, σχεδ\u03ccν, τα σημαντικ\u03ac \u03adργα του Ψαλ\u03afδα, «Μεταφυσικ\u03ae» -στην οπο\u03afα ακολουθε\u03af τον Christian Wolff), «Ηθικ\u03ae» -\u03ccπου γ\u03afνεται λ\u03ccγος για τις νε\u03ccτερες προσεγγ\u03afσεις και το Φυσικ\u03cc Δ\u03afκαιο- «Φυσικ\u03ae», «Μαθηματικ\u03ac», «Γεωγραφ\u03afα», κ.\u03ac, παραμ\u03adνουν, \u03ccπως ε\u03afναι γνωστ\u03cc, αν\u03adκδοτα. Χειρ\u03ccγραφα και σχετικ\u03ac τεκμ\u03aeρια απ\u03ccκεινται στο, αξιοθα\u03cdμαστο για το \u03adργο του, Εργαστ\u03aeριο Ερευν\u03ceν Νεοελληνικ\u03aeς Φιλοσοφ\u03afας, της Φιλοσοφικ\u03aeς Σχολ\u03aeς του Πανεπιστημ\u03afου, \u03ccπου και ετοιμ\u03acζεται η \u03adκδοσ\u03ae τους.<\/span><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":" Μερικ\u03ac βασικ\u03ac σημε\u03afα απ\u03cc την ομιλ\u03afα του Προ\u03adδρου της Δημοκρατ\u03afας Προκ\u03ccπη Παυλ\u03ccπουλου στα εγκα\u03afνια της \u03adκθεσης για τον Ψαλ\u03afδα. Ο Αθαν\u03acσιος Ψαλ\u03afδας (1767-1829 ) υπ\u03aeρξε, ως γνωστ\u03ccν, λ\u03ccγιος, συγγραφ\u03adας και διδ\u03acσκαλος, απ\u03cc τις σημαντικ\u03ccτερες μορφ\u03adς του Νεοελληνικο\u03cd Διαφωτισμο\u03cd . Γενν\u03aeθηκε το 1767 στα Ιω\u03acννινα και \u03aeταν γιος εμπ\u03ccρου που εδραστηριοποιε\u03afτο στην Βλαχ\u03afα και στην Ρωσ\u03afα…<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":50188,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[6],"tags":[],"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/50187"}],"collection":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcomments&post=50187"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/50187\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":50189,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/50187\/revisions\/50189"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/media\/50188"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fmedia&parent=50187"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcategories&post=50187"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/www.ele.gr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Ftags&post=50187"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}
