«Φρέσκα» εργαλεία του παρελθόντος για ένα κόσμο που έχει τελειώσει

Βγαλμένοι όλοι μας από τον παλιό κόσμο των ευκρινών θέσεων και των βεβαιοτήτων δυσκολευόμαστε όπως είναι φυσικό να προσαρμοστούμε στον νέο κόσμο της αβεβαιότητας και του χάους. Όσοι είναι πάνω από τα 40 έχουν έτοιμες απαντήσεις για όσα τους συμβαίνουν, ξοδεύοντας από το απόθεμα που φέρει η πολιτικοποίησή τους μετά τη δεκαετία του ’80. Όλοι όμως ανακαλύπτουν ότι αυτό το απόθεμα δεν αρκεί. 

Η ομιλία Ομπάμα από την Αθήνα έδειξε με συμβολικό, αλλά και ουσιαστικό τρόπο που τοποθετεί τα σύγχρονα διακυβεύματα ένα μέρος των ισχυρών πολιτικών ελίτ του κόσμου μας σήμερα. Για το πού προσανατολίζεται ένα άλλο μέρος, αρκεί να διαβάσει κανείς μερικές προεκλογικές ομιλίες του Ντόναλντ Τραμπ. 
Η σημασία της δημοκρατίας, τα προτάγματα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, η προσαρμογή σε κοινά μοντέλα μέσω μεταρρυθμίσεων, οι διεθνείς συνεργασίες είναι μερικά από τα θέματα που βάζουν πάνω στο τραπέζι. 
Μας φτάνουν αυτά; Αρκούν για να λύσουν τα προβλήματα της διατροφής που έχει ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη ή της ανεργίας και της φτώχειας που έχει ένα άλλο; Όχι βέβαια. 

Οι εύκολες απαντήσεις είναι δύο ειδών και προελεύσεων. Η μία επικαλείται το κράτος και τις δημόσιες επενδύσεις. Για να λειτουργήσει όμως αυτή η «γραμμή Κέινς», ας την πούμε, πρέπει να υπάρχουν εκτεταμένα δίκτυα και συστήματα προστασίας. Αυτά έχουν διαλυθεί όμως ήδη από τις αρχές του ’80. Το «πού είναι το κράτος;» τελείωσε.

Τελείωσε όμως και η αφελής πίστη στην ελευθερία των αγορών που φέρνει η παγκοσμιοποίηση. Τελείωσε όχι μόνο εκεί που έγινε εξαγωγή διά των βομβών (Ιράκ, Λιβύη κα), αλλά κι εκεί που ο «ανταγωνισμός»  γέννησε νέες ανισότητες και εξαρτήσεις (Νότια Αμερική, ευρωπαϊκός Νότος κα). 

Σήμερα χρειάζεται να ανακαλύψουμε νέους δρόμους. Όμως ευτυχώς, όλα τα παλιά «εργαλεία» δεν έχουν όλα απονεκρωθεί. Η ισότητα, η δικαιοσύνη, η αναδιανομή προς όφελος των αδυνάτων, παραμένουν ισχυρά αιτήματα, κατανοητά από μεγάλα τμήματα των κοινωνιών και ικανά να γεννήσουν νέες πολιτικές. Η απελευθέρωση των ανθρώπων από κάθε είδους χειραγώγηση παραμένει μία φρέσκια ιδέα, δύο αιώνες σχεδόν μετά τις πρώτες πολιτικές διατυπώσεις της στους σύγχρονους καιρούς. 

Οδηγός για τον κοινό νου

Πολλές φορές εμείς που γράφουμε επικαλούμαστε τον «κοινό νου» και το «αυτονόητο» για να ασκήσουμε κριτική στα κακώς κείμενα των κάθε λογής εξουσιών. Πάλι καλά, βέβαια γιατί παλιότερα, πολλοί ασκούσαν κριτική μόνο βάσει του κομματικού τους συμφέροντος ή και του ατομικού τους, κι ας μην τον ομολογούσαν. Από αυτήν την έννοια προοδεύσαμε.

Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι απλό πράγμα το «αυτονόητο». Για να γίνεις πιο «απλός» απαιτείται πολλή δουλειά και σύνθετη εργασία. Ο «κοινός νους» δεν είναι ένας απλός νους, αλλά ένας αποτελεσματικός νους. Για να φτάσεις από το «α» ως το «ωμέγα» προϋποθέτει να διαβείς όλα τα γράμματα ανάμεσα.

Παρ’ όλα αυτά δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να είσαι απλός και κατανοητός, ακόμα κι αν διαθέτεις μεγάλη εξουσία στα χέρια σου και πολλές ευθύνες στην πλάτη σου. Αυτό που χρειάζεται είναι να έχεις λίγες εξαρτήσεις. Και να μην κοιτάς να τα έχεις με όλους καλά. Και βέβαια να διαθέτεις την αίσθηση του δικαίου, που προϋποθέτει όντως κάποια σπουδή. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr