Η ανάθεση της ευθύνης σε άλλους έχει πολλές όψεις

Τα τελευταία χρόνια όταν συζητούνται δημοσίως ζητήματα που προβληματίζουν το κοινωνικό σύνολο, ανοίγει πολύ το εύρος των αρμόδιων φορέων που συμμετέχουν ή ζητάνε να συμμετάσχουν στη συζήτηση. Προκύπτουν, δε, περισσότεροι «αρμόδιοι»,. «εμπλεκόμενοι» ή «σχετικοί» με το θέμα από ό,τι παλιότερα.

Πρόκειται κατ’ αρχάς για μία θετική εξέλιξη, όχι όμως χωρίς προβλήματα. Και είναι θετική, γιατί παλιότερα, η όποια συζήτηση έβγαινε λίγο πιο μπροστά και προκαλούσε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, περιοριζόταν τελικά σε ένα στενό πυρήνα θεσμικών φορέων, κυρίως από την εκτελεστική εξουσία και τη δημόσια διοίκηση.

Αυτό που άλλαξε είναι η έννοια του ίδιου του δημοσίου διαλόγου, η οποία διεύρυνε το μέτωπο όσων μπορούν να συμμετάσχουν. Άνοιξε δηλαδή ο κύκλος, μέσα σε ένα ακόμα πιο ευρύ πλέγμα αλλαγών που είχαν να κάνουν με την επέκταση των Μέσων Ενημέρωσης και των δικτύων επικοινωνίας, αλλά και του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε τις συνθέσεις στη σύγχρονη δημοκρατία. Η χρήση του όρου «κοινωνία των πολιτών», η άνοδος οργανώσεων που δομούνται πάνω σε ένα αίτημα, τα λόμπι, οι προωθητικές ενέργειες ακόμα και στην πολιτική, όλα αυτά και πολλά ακόμα είναι πτυχές των αλλαγών που επήλθαν.

Το θετικό είναι ότι όλο αυτό το κλίμα επιτρέπει την πρόσβαση του πολίτη σε ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών και του δίνει τη δυνατότητα κάπως να ακούγεται, χωρίς να περιμένει τη διαμεσολάβηση ενός κόμματος. Τα προβλήματα που προκύπτουν όμως είναι ότι χάνεται συχνά το επίκεντρο της συζήτησης, πολλές πλευρές τραβούν στα άκρα τις αντιθέσεις, δεν συμβάλλουν όλοι στην κοινωνική συνοχή, χάνεται ο στόχος προς όφελος μικρότερων ωφελημάτων για κάθε πλευρά.

Αυτό που ανακαλύπτουμε, όλο και πιο συχνά και στη χώρα μας είναι ότι η ανοιχτή κοινωνία, δεν είναι μία εύκολη υπόθεση. Και πολλές φορές η ίδια η δημοκρατία δίνει τα όπλα και σε εκείνους που τη θέλουν μόνο για να την πληγώνουν. Αλλά τελικά, μέσα και από αυτό το δρόμο, ανακαλύπτουμε το παλιό πρόβλημα που δεν είναι άλλο από την ανάγκη κινητοποίησης και συμμετοχής του ίδιου του πολίτη. Χωρίς αυτήν δεν υπάρχει δημοκρατία, ούτε ευδοκίμηση καμιάς συζήτησης.

Η «αυτονόητη» προσωπική άποψη

Όλοι μας έχουμε μια εκκίνηση για τη σκέψη μας και όλοι μας προσπαθούμε να καταλήξουμε και σε μία πρόταση, μία γνώμη που να είναι όσο γίνεται πιο αποδεχτή. Η καθολικότητα της αποδοχής, είναι ο εύλογος στόχος κάθε άποψης που διατυπώνεται δημόσια, σε μία παρέα ή μία εκδήλωση..

Μια στρεβλή όψη που επεκτείνεται όλο και περισσότερο σε όποιον διάλογο κι αν ανοίγει στις μέρες μας, είναι αυτή των παράλληλων μονολόγων. Το βλέπεις πια ακόμα και σε μία μικρή παρέα τριών ατόμων, όπου και αναπτύσσονται τρεις παράλληλες απόψεις που ούτε ταυτίζονται κάπου, αλλά ούτε έχουν και όρεξη να ταυτιστούν. Στην πράξη βέβαια, αν σκάψεις λίγο παρακάτω, βλέπεις ότι σπάνια για ένα θέμα υπάρχουν πολλές απόψεις και τελικά όλα κινούνται πάνω σε μερικά δίπολα. Απλώς, ο εγωιστής άνθρωπος δεν θα παραδεχθεί ότι λέει το ίδιο που λέει και ο απέναντί του, με διαφορετικά λόγια. «Έχω προσωπική άποψη», ακούμε να λέγεται όλο και συχνότερα.

Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Το χειρότερο είναι όταν αυτή η «προσωπική» άποψη, παρουσιάζεται ως «αυτονόητη», «φυσική». Δεν είναι η γνώμη μου απλώς, αλλά η φύση των πραγμάτων, η διαχρονική σημασία τους, η αιώνια αμετάβλητη ψυχή τους. Και αν προσέξεις λίγο καλύτερα, θα δεις ότι υπάρχει κι εκείνος που υπερασπίζεται σθεναρά το δίκιο του, όχι γιατί έχει καλύτερα επιχειρήματα και πληροφορίες, αλλά γιατί «έτσι είναι τα πράγματα», «γιατί αυτός είναι ο κόσμος μας».

Το πιο απεχθές είδος «άποψης» μάλλον, αλλά άντε να τους πείσεις.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr