Εκ μέρους της Ισραηλιτικής Κοινότητας των Ιωαννίνων, της οποίας έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος, θα ήθελα να ευχαριστήσω το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης και ιδιαίτερα την κα Κατσαδήμα και τον κ. Σουέρεφ για την πρωτοβουλία τους να διοργανώσουν αυτή την έκθεση «Έλληνες Εβραίοι στην αντίσταση» σε συνεργασία με την κοινότητά μας και το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος. Ευχαριστώ ολόψυχα το Εβραϊκό Μουσείο που αποτελεί κιβωτό μνήμης του Ελληνικού Εβραϊσμού, αλλά και κινητήριο μοχλό παραγωγής νέας γνώσης και εμβάθυνσης στην πολυκύμαντη και τρικυμιώδη διαδρομή των ετερόκλητων εβραϊκών κοινοτήτων του ευρύτερου ελλαδικού χώρου. Η πρωτότυπη αυτή περιοδεύουσα έκθεση επικεντρώνεται σε μια άγνωστη, χαμένη σελίδα της τραγικής ιστορίας των Εβραίων στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, αφού ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε ακύρωσε κάθε δυνατότητα καταγραφής. Όμως το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος σε συνεργασία με κορυφαίους ιστορικούς της νέας γενιάς, όπως ο Ιάσων Χανδρινός, μετά από πολύχρονες και επίμονες προσπάθειες, με εξαντλητική έρευνα, με εφευρετικότητα και μεράκι κατάφερε να αναδείξει αυτή την άγνωστη ηρωϊκή σελίδα της τραυματικής ιστορίας του Ελληνικού Εβραϊσμού. Αυτή η έκθεση έγκυρα και πειστικά καταρρίπτει το βολικό μύθο για τη δήθεν παθητικότητα των Εβραίων γενικότερα και των Ελλήνων Εβραίων ειδικότερα που οδηγήθηκαν «ως πρόβατα επί σφαγή» στους θαλάμους αερίων. Μια θεώρηση που αρνείται να αναγνωρίσει τις εφιαλτικές συνθήκες της Γερμανικής Κατοχής, τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς των κατά κανόνα πολυμελών οικογενειών που δεν επέτρεπαν ατομικές επιλογές διάσωσης, την απίστευτη βαρβαρότητα των κατακτητών που με κάθε μέσο επιδίωξαν να τρομοκρατήσουν τους καταδιωγμένους Εβραίους, αλλά και τους συμπολίτες τους, καθώς και το ευρύ δίκτυο των ντόπιων συνεργατών του στρατού κατοχής. Μια τέτοια θεώρηση οφείλω να ομολογήσω ότι μόνο ως απεμπόληση των ευθυνών των τοπικών κοινωνιών και των τοπικών ηγεσιών μπορεί να σταθεί. Όμως αυτή η έκθεση αποδεικνύει με στοιχεία την κάτω από αυτές τις συνθήκες αξιόλογη συμμετοχή των Ελλήνων Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση, αφού 650 άνδρες και γυναίκες από όλες τις εβραϊκές κοινότητες της χώρας εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις (κυρίως στο ΕΑΜ/ΕΛΑΣ) από την έναρξη της κατοχής έως την απελευθέρωση ή προσχώρησαν στους αντάρτες για να αποφύγουν τη μέγγενη των Ναζί. Και στην εθνική αντίσταση διακρίθηκαν έχοντας σε πολλές περιπτώσεις επιτελικές θέσεις. Οφείλω να μνημονεύσω τον Ιωσήφ Μάτσα, τον πνευματικό ηγέτη της κοινότητας μας τα μεταπολεμικά χρόνια, φιλόλογο, που τον Απρίλιο του 1943 εγκατέλειψε τη θέση του (Καθηγητής στο χωριό Μεγάλη Βρύση του Κιλκίς) και ακολούθησε μια ομάδα 40 ανδρών δίνοντας στη συνέχεια μεταπολεμικά μια επιστημονική μελέτη των εμπειριών των Ελληνοεβραίων στην Εθνική Αντίσταση καθώς και μια καταγραφή των Εβραίων μαχητών στην Αντίσταση. Να μνημονεύσω επίσης τον αγαπητό μας Σαλβατώρ Μπακόλα, το θρυλικό μυστακοφόρο Σωτήρη της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ με πολυσχιδή δράση στο Βουνό. Να μνημονεύσω τον Αβραάμ Καλέφ Εζρά, πατέρα του Τζών Καλέφ Εζρά που έδρασε ως τυπογράφος στην ανταρτοκρατούμενη περιφέρεια της Άρτας, να μνημονεύσω το γιατρό Ερρίκο Λεβή που πέρυσι τιμήθηκε από το Δήμο της πόλης μας για την ανεκτίμητη προσφορά του που εντάχθηκε έγκαιρα στον ΕΔΕΣ μέχρι τη σύλληψη και την εκτόπισή του. Να μνημονεύσω επίσης 63 Εβραίους που έπεσαν πολεμώντας, και τους 76 που εκτελέστηκαν σε αντίποινα ή εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Η ιστορία των Εβραίων στην αντίσταση εκπέμπει ένα πανανθρώπινο και διαχρονικό μήνυμα ζωής. Σε εκείνα τα εφιαλτικά χρόνια, στη ρητορική του μίσους και του αποκλεισμού, που κήρυσσαν οι Ναζί και οι δωσίλογοι συνεργάτες τους, η Αντίσταση απαντούσε με το μαζικό σύνθημα της ενσωμάτωσης, εκεί όπου όλοι οι φυλετικοί και κοινωνικοί διαχωρισμοί υποβαθμίστηκαν χάρη στον κοινό αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας. Πρέπει σε αυτό το σημείο να υπογραμμίσω ότι η συμμετοχή των Ελληνοεβραίων στην αντίσταση αποτέλεσε τμήμα της γενικότερης αντίστασης των εβραίων που αντιστάθηκαν δυναμικά και πολύμορφα στη ναζιστική κτηνωδία. Και σε αυτό το σημείο πρέπει να μνημονεύσω την αξιόλογη συμμετοχή των Εβραίων στη Γαλλική Αντίσταση, στη συμμετοχή 4572 ανδρών και γυναικών στους Παρτιζάνους του Τίτο, αλλά και στην κορυφαία και πιο συμβολική στιγμή της Εβραϊκής Αντίστασης, την εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας (19/4-16/5/1943) που οδήγησε στον αφανισμό του. Και τέλος πρέπει να μνημονεύσω τις εξεγέρσεις στα κολαστήρια της Τρεμπλίνκα και του Σομπιμπόρ και βέβαια στην εξέγερση των Sonderkommando στο Άουσβιτς Μπιρκενάου στις 7/10/1944, ένα απαράμιλλο παράδειγμα γενναιότητας και αυτοθυσίας στο κέντρο της κόλασης, στην οποία η συμμετοχή των συμπατριωτών μας ήταν καθοριστική. Τούτη η έκθεση που εγκαινιάζουμε σήμερα στην πόλη μας αποτελεί τη δέουσα απόδοση τιμής σε όσους επέλεξαν τον ένδοξο θάνατο του πολεμιστή, σε όσους ράντισαν με το αίμα τους τις στάχτες εκατομμυρίων ομοθρήσκων που δολοφονήθηκαν. Το κείμενο αποτελεί την ομιλία του κ. Μωυσή Ελισάφ, Προέδρου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων και Καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κατά τα εγκαίνια της έκθεσης «Συναγωνιστής, Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση», την Κυριακή 29 Οκτωβρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων