Με μία κάποια έκπληξη αντιμετώπισαν πολλοί καταναλωτές από την Τρίτη που άνοιξαν τα καταστήματα το γεγονός ότι πρέπει να πληρώσουν για τις πλαστικές σακούλες. 

Ίσως να ακούγεται κάπως πιο έντονα, όταν σου λένε ότι θα πρέπει να πληρώσεις χωριστά για κάτι που μέχρι σήμερα ήταν μέσα στην τελική τιμή και έμοιαζε «δωρεάν», παρ’ όλα αυτά, ούτε για «χαράτσι» πρόκειται, ούτε τίθεται και τόσο μεγάλο θέμα ενημέρωσης όπως λένε κάποιες πλευρές. 

Δεν είναι «χαράτσι» γιατί έχει γίνει σαφές, ότι πρόκειται για ειδικό περιβαλλοντικό τέλος που θα κατευθυνθεί στην προσπάθεια μείωσης του πλαστικού το οποίο επιβαρύνει πολύ το περιβάλλον. Υπάρχει άλλωστε η επιλογή μιας μόνιμης τσάντας που είναι και η γενική κατεύθυνση που δίνεται. Τώρα, αν χρειαστεί εκτάκτως και μία σακούλα το κόστος των 4 λεπτών δεν είναι αποτρεπτικό.

Όσο για το θέμα της ενημέρωσης, οι σχετικές ειδήσεις είχαν πάρει μεγάλη δημοσιότητα τον τελευταίο χρόνο όταν και προωθούνταν η σχετική νομοθεσία η οποία αποτελεί και προσαρμογή σε σχετική ευρωπαϊκή οδηγία του 2016. Κι άλλες χώρες άλλωστε προχωράνε στο μέτρο, ενώ σε πολλές, εδώ και χρόνια εφαρμόζονται πολιτικές περιορισμού του πλαστικού.

Γιατί ας μην το ξεχνάμε, ο τελικός στόχος είναι να μειώσουμε το  πλαστικό  και ειδικά αυτό που καταλήγει στα σκουπίδια.

Από ‘κεί και πέρα, προφανώς και η ενημέρωση δεν πρέπει να αφορά μόνο το κόστος της σακούλας, αλλά κυρίως το να πεισθεί ο καταναλωτής να μην τη χρησιμοποιεί στην καθημερινότητά του, κατανοώντας και τους λόγους γι’ αυτό. 

400 σακούλες

Ένας οργανισμός που έκανε ενημερωτική καμπάνια, είναι το Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών το οποίο στο πλαίσιο της ενημερωτικής προσπάθειας «Νοιαζόμαστε Σήμερα – Ζούμε Καλύτερα Αύριο» πραγματοποιεί σε συνεργασία με αλυσίδες σουπερμάρκετ καμπάνια για την ενημέρωση του κοινού για τη νέα νομοθεσία για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας (όλο το υλικό στη σελίδα του www.ielka.gr). Στόχος της καμπάνιας είναι η προετοιμασία του κοινού για την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας και η εκπαίδευση των καταναλωτών σε λύσεις στις νέες ανάγκες που θα προκύψουν όπως εναλλακτικές λύσεις για τη μεταφορά των προϊόντων (χρήση επαναχρησιμοποιούμενης τσάντας) και εναλλακτικές για την αποκομιδή των απορριμμάτων η οποία μέχρι σήμερα σε ποσοστά άνω του 80% γίνεται με τη χρήση σακουλών από τις αγορές των καταναλωτών.

Σήμερα στην Ελλάδα σύμφωνα με  έρευνα του ΙΕΛΚΑ αντιστοιχούν περίπου 400 σακούλες ανά κάτοικο ανά έτος το 2017. Σημειώνεται ότι ακόμα και η πιο συντηρητική η εκτίμηση φέρνει την Ελλάδα στην 1η θέση σε κατανάλωση, μακριά τόσο από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο των 175 τεμαχίων, όσο και από τους στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Οδηγία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα «που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025. Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα πρέπει η κατανάλωση στην Ελλάδα να μειωθεί κατά 80% ως το 2019 και 90% ως το 2025.

Χρήσιμες ερωτήσεις και απαντήσεις

23 ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τη νομοθεσία, δίνουν παράλληλα από το ΙΕΛΚΑ χρήσιμα στοιχεία, αυτές τις πρώτες ημέρες από την εφαρμογή των μέτρων.

– Χρέωση πλαστικής σακούλας

1. Γιατί οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το περιβάλλον;

– Γιατί διαλύονται σε μικρότερα κομμάτια εύκολα και καταλήγουν στη θάλασσα.

– Ένα στα δύο απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (πηγή: Life Debag).

– Ένα στα τέσσερα ψάρια ανοιχτής θαλάσσης μπορεί να περιέχει μικροπλαστικά.

– Έως το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα παρά ψάρια.

– Για το 2017, στην Ελλάδα αντιστοιχεί η μεγαλύτερη χρήση πλαστικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση με περίπου 400 σακούλες κατά κεφαλήν ανά έτος (πηγή: ΙΕΛΚΑ).

2. Γιατί χρεώνονται οι πλαστικές σακούλες;

– Για να περιοριστεί η χρήση τους, ο νόμος 4496/2017 επιβάλλει από την 1η Ιανουαρίου 2018 περιβαλλοντικό τέλος για τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς.

– Αποτελεί μέρος της εναρμόνισης της ελληνικής νομοθεσίας με ευρωπαϊκή οδηγία.

3. Γιατί η ελάχιστη χρέωση είναι 0,04 ευρώ;

– Γιατί ο παραπάνω νόμος ορίζει περιβαλλοντικό τέλος 0,03 ευρώ συν ΦΠΑ 24%, δηλαδή σύνολο 0,0372 ευρώ ανά σακούλα. Λόγω της ελάχιστης υποδιαίρεσης του ευρώ (0,01 ευρώ) η συνολική χρέωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 0,04 ευρώ ανά σακούλα.

– Αξιοποίηση περιβαλλοντικού τέλους

4. Πού πάνε τα χρήματα του περιβαλλοντικού τέλους;

– Τα ποσά αποδίδονται από τους εμπόρους μέσω του μηχανισμού είσπραξης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟ ΑΝ).

– Παγκόσμια πρωτοβουλία

5. Τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο;

– Οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ήδη εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή οδηγία.

– Χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν απαγορεύσει τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.

– Χώρες όπως η Ολλανδία και η Ιρλανδία, έχουν επιβάλλει αντίστοιχο τέλος, ύψους 0,25 ευρώ και 0,22 ευρώ, αντίστοιχα.

– Πάνω από 35 χώρες ανά τον κόσμο έχουν απαγορεύσει πλήρως τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.

– Οξοδιασπώμενες και βιοδιασπώμενες σακούλες

6. Γιατί δεν χρησιμοποιούνται πλέον οξοδιασπώμενες σακούλες;

– Σύμφωνα με την προαναφερθείσα νομοθεσία οι οξοδιασπώμενες σακούλες απαγορεύονται.

– Πρόσφατες μελέτες θεωρούν ότι οι οξοδιασπώμενες σακούλες είναι περισσότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον.

7. Γιατί δεν βρίσκω βιοαποικοδομήσιμες σακούλες στα καταστήματα;

– Η τεχνολογία των βιοαποικοδομήσιμων πλαστικών (πχ πλαστικά από άμυλο) δεν έχει εξελιχθεί επαρκώς, ώστε να είναι αποδοτική και οικονομική η χρήση τους, ειδικά σε περιοχές με θερμό κλίμα.

– Δωρεάν σακούλες

8. Γιατί σε άλλα καταστήματα μου δίνουν πλαστική σακούλα δωρεάν;

– Η δωρεάν διάθεση πλαστικής σακούλας απαγορεύεται.

9. Γιατί στη λαϊκή μου δίνουν δωρεάν τη σακούλα;

– Σύμφωνα με τη νομοθεσία εξαιρούνται από την επιβολή τέλους οι έμποροι περιπτέρων και του υπαίθριου εμπορίου.

10. Γιατί στο τμήμα οπωροπωλείου υπάρχουν σακούλες;

– Επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η χρήση πλαστικής σακούλας με συγκεκριμένες προδιαγραφές για χύμα προϊόντα, για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, καθώς θεωρείται είδος συσκευασίας.

11. Γιατί τα καταστήματα διαθέτουν δωρεάν χάρτινες σακούλες;

– Η νομοθεσία αφορά μόνο τις πλαστικές σακούλες.

– Επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες

12. Πώς θα μεταφέρω τα ψώνια μου στο σπίτι;

– Μπορείτε να προμηθευτείτε τις πλαστικές σακούλες πληρώνοντας το αντίστοιχο τέλος, αλλά προτείνεται να χρησιμοποιήσετε επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες.

13. Πωλούν όλα τα καταστήματα επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;

– Ναι, η νομοθεσία υποχρεώνει τους εμπόρους να διαθέτουν επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες μεταφοράς σε εμφανές σημείο.

14. Θα χρειαστώ παραπάνω από μία επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;

– Ναι, ένα νοικοκυριό εκτιμάται ότι θα χρειαστεί 3 με 4 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες για να καλύψει τις ανάγκες των αγορών του.

15. Οι επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες είναι απόλυτα ασφαλείς για τα τρόφιμα;

– Ναι, εφόσον τηρούνται βασικοί κανόνες υγιεινής.

16. Μέχρι πόσες φορές μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;

– Δεν υπάρχει περιορισμός. Με μία ορθολογική χρήση μία επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα μπορεί να χρησιμοποιείται για χρόνια.

17. Μπορούμε να πλένουμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;

– Ναι, εφόσον υπάρχει σχετική σήμανση στην τσάντα.

18. Μπορώ να χρησιμοποιήσω επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα μίας εταιρείας στο κατάστημα άλλης;

– Ναι, δεν υπάρχει περιορισμός.

19. Τι μπορώ να κάνω για να θυμάμαι να παίρνω μαζί μου την επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα;

– Να τις αποθηκεύετε σε εμφανές σημείο σπίτι σας.

– Να τις αποθηκεύετε στο αυτοκίνητο.

– Να προμηθευτείτε μικρές τσάντες τσέπης.

– Διαχείριση απορριμμάτων

20. Πώς θα πετάω τα σκουπίδια μου;

– Ο πλέον κατάλληλος τρόπος για την αποκομιδή απορριμμάτων είναι οι σακούλες απορριμμάτων, τις οποίες βρίσκουμε στα ράφια των καταστημάτων.

21. Οι πλαστικές σακούλες απορριμμάτων γιατί δεν έχουν περιβαλλοντικό τέλος; Δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον;

– Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τις πλαστικές σακούλες απορριμμάτων είναι μικρότερη, καθώς έχουν διαφορετικό σχήμα και βάρος και κατά κανόνα καταλήγουν στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων.

22. Μπορώ να ανακυκλώσω τις πλαστικές σακούλες που έχω;

– Ναι, σύντομα θα υπάρχουν οι διαθέσιμες υποδομές από τους Δήμους και πολλά καταστήματα λιανικής.

– Περαιτέρω ενημέρωση

23. Πού μπορώ να βρω περισσότερα στοιχεία για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας;

– Στην ιστοσελίδα www.alisidagiatoperivallon.gr