O Γιάννης Καλπούζος, Ηπειρώτης στην καταγωγή, καταξιωμένος συγγραφέας με ευδιάκριτο το στίγμα του στη λογοτεχνία του τόπου μας και αγαπητός στο αναγνωστικό κοινό, έρχεται στα Γιάννενα σήμερα για να παρουσιάσει το νέο του βιβλίο «Σέρρα. Η ψυχή του Πόντου». Ο Πόντος, οι διώξεις, η βία, η προσφυγιά, οι άνθρωποι πάνω από όλα, βρίσκονται στο κέντρο της μυθιστορηματικής πλοκής που αγγίζει μία από τις πιο δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας, αυτήν των αρχών του 20ου αιώνα.
Λίγο πριν φτάσει στην πόλη μας, είχαμε μία σύντομη συνομιλία με τον Γιάννη Καλπούζο.
Τι ήταν αυτό που σας κίνησε να γράψετε ένα μυθιστόρημα για την προσφυγιά, τους Έλληνες του Πόντου και τα δύσκολα εκείνα χρόνια στις αρχές του 20ου αιώνα;
Το ενδιαφέρον μου για τον ελληνισμό στα απόμακρα γεωγραφικά σημεία έχει εκδηλωθεί και από τα προηγούμενα ιστορικά μυθιστορήματά μου· "Ιμαρέτ" "Άγιοι και δαίμονες", "Ουρανόπετρα". Ο Πόντος υπήρχε στους γενικότερους σχεδιασμούς μου και άρχισε να με κατακτά ολοκληρωτικά όταν με παρακίνηση της αδελφής μου κατέγραψα τις πρώτες μαρτυρίες από Ποντίους πρόσφυγες στο χωριό Βίγλα της Άρτας το 2012. Βαπτίστηκα στο αίμα και στην Ιστορία του Πόντου και διαβλέποντας ότι θα μπορούσα μέσα από μια μυθοπλασία να αναπλάσω παραστατικά τα της γενοκτονίας και της ζωής των Ποντίων στην αρχέγονη πατρίδα τους και σε πολλά από τα μέρη όπου κατέληξαν καταδιωκόμενοι, αλλά κι ότι προσφερόταν η πορεία τους ώστε να αναδειχθεί παράλληλα ένας δρόμος προς την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου, βυθίστηκα στη συγγραφή του "σέρρα".
Αν και φαίνεται να έχουμε κάνει μεγάλη συζήτηση επί χρόνια για τους πρόσφυγες του ’22, τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, τελικά η συζήτηση δεν κλείνει και ανανεώνεται συχνά. Είναι αυτό που λέμε για μια «πληγή» που δεν έχει κλείσει ακόμα;
Είναι ένα κομμάτι της Ιστορίας μας από το οποίο έχουμε ακόμη πολλά να διδαχτούμε, ώστε, και κατ' επέκταση, να κατανοήσουμε το σήμερα. Το "σέρρα" με αφορμή τις διαδρομές των Ποντίων μελετά πλήθος διαχρονικών θεμάτων και ψηλαφεί τα της ανθρώπινης ψυχής. Να δούμε πώς αναφύεται μέσα μας το εσωτερικό αγρίμι που διψά για εξουσία, χρήμα και σάρκα και πώς διασώζεται κανείς από αυτό. Επίσης να περπατήσουμε αντάμα με τους μυθοπλαστικούς ήρωες στους δρόμους που μπορούν να μας οδηγήσουν στις καλύτερες ή στις χειρότερες στιγμές μας. Να γίνει κτήμα μας και η ρήση από το βιβλίο: "Κοιτάς μπροστά όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι". Κι αυτό, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.
Γύρω από τους πρόσφυγες σήμερα έχει ανοίξει ξανά μια συζήτηση στην Ευρώπη για τα όρια της συνύπαρξης των λαών, των θρησκειών και των πολιτισμών. Πώς βλέπετε όλα όσα γίνονται; Αισιοδοξείτε ότι ο ανθρωπισμός και η αξία της ζωής θα παραμείνουν ψηλά στην ιεράρχηση για τις κοινωνίες μας;
Συλλογίζομαι τι θα συμβεί αν προσεχώς προκύψει ένας εμφύλιος πόλεμος στην Κίνα και η Ευρώπη έρθει αντιμέτωπη με εκατοντάδες εκατομμύρια προσφύγων. Φαντάζει εφιαλτικό σενάριο, όμως είναι πιθανό να συμβεί. Τότε θα μοιάζει με σταγόνα στον ωκεανό όσα βιώνουμε σήμερα. Σε κάθε περίπτωση εκείνο που η υφιστάμενη θεώρηση περί κοινωνιών, κρατών και πατρίδων μού επιτρέπει να διαβλέψω, είναι η επικράτηση της πλήρους αγριότητας.
Το ιστορικό μυθιστόρημα έχει πολλούς φίλους ως λογοτεχνικό είδος. Είναι ίσως κι ένας τρόπος που σας ταιριάζει και σας επιτρέπει να γράψετε όσα θέλετε να γράψετε;
Ασχολούμαι με το ιστορικό μυθιστόρημα γιατί είμαι πεπεισμένος ότι οι ζωές των ανθρώπων του παρελθόντος εμπεριέχουν μ' έναν τρόπο το σήμερα. Αρκεί να μπει κανείς βαθιά μέσα τους και να μην ανιχνεύει μοναχά τη σκόνη της Ιστορίας. Το ιστορικό μυθιστόρημα ζωντανεύει αλλοτινούς καιρούς, όλα γίνονται πιο κοντινά και οικεία, εξηγεί ή αποκαλύπτει πώς έφτασαν μέχρι τις μέρες μας αξίες, παθογένειες, νοοτροπίες και συμπεριφορές, μεταφέρει τον αναγνώστη στα χρόνια που διαδραματίζεται η μυθοπλασία του και έτσι μπορεί να κρίνει με βάση τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυαν τότε και, εφόσον έχει ακριβές υπόστρωμα, παρέχει ιστορική γνώση. Συνάμα η χρονική απόσταση, όπως απαλλάσσει το αναγνωστικό κοινό από ποικίλες δεσμεύσεις και στρεβλώσεις τις οποίες επιφέρει το ζέον επίκαιρο γεγονός, επιτρέπει την πιο νηφάλια προσέγγιση των ζητημάτων που πραγματεύεται η εκάστοτε μυθιστορία. Άλλωστε ό,τι ζούμε καταχωρίζεται άμεσα στην Ιστορία, την επόμενη στιγμή. Κατά συνέπεια η Ιστορία ταυτίζεται με τη ζωή, ανεξαρτήτως χρονικής περιόδου.
Η Ήπειρος έχει παίξει το ρόλο της στα βιβλία σας. Θα τη δούμε ίσως ξανά σε κάποιο επόμενο βιβλίο.
Ελπίζω και πασχίζω να είναι στο κέντρο του επόμενου πονήματός μου.
Συνέντευξη
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ
