Γιατί και πότε πέθαναν τα κόμματα στην Ελλάδα

Γιατί τέλειωσαν τα κόμματα στην Ελλάδα; Και πότε έγινε αυτό; Πριν βιαστούμε να απαντήσουμε ας οριοθετήσουμε την απάντηση. Όχι, τα κόμματα δεν «ξεπούλησαν την Ελλάδα», ούτε πρέπει «να καεί η Βουλή». Αυτά τα λένε χουντικοί ή ψευτοαναρχικοί που έχουν τους δικούς τους στόχους. Η ελληνική δημοκρατία γνώρισε τις καλύτερες μέρες της μετά το 1974, η Ελλάδα έφτασε σε επίπεδα εκσυγχρονισμού ανάλογα με της Δυτικής Ευρώπης και η είσοδος στην ΕΟΚ έδωσε ώθηση στη θέσπιση και την υπεράσπιση κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων πρωτόγνωρα σε σχέση με το παρελθόν. Και σε αυτό συνέβαλαν καθοριστικά τα ελληνικά κόμματα που λειτούργησαν ως εκπρόσωποι της κοινής γνώμης.

Εκεί κάπου είναι και η απάντηση στο αρχικό ερώτημα. Κάποια στιγμή έγινε αντιληπτό ότι τα δύο μεγάλα κόμματα, το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ δεν μπορούν να εκπροσωπήσουν τις μεγάλες κοινωνικές πλειοψηφίες, οι οποίες βρέθηκαν σε τρομερά δύσκολη θέση με την εφαρμογή των μνημονίων, αλλά και λόγω της κρίσης. Συμβολικά, αυτό έγινε με τις εκλογές του 2012, αλλά η κατάσταση είχε αρχίσει να διαμορφώνεται νωρίτερα.

Γίνεται μια προσπάθεια να αποδοθούν αυτές οι τεκτονικές αλλαγές του πολιτικού συστήματος σε συγκυριακά φαινόμενα. Για τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ φταίνε τα ψέματα του Τσίπρα- αν και ξεχνάνε τα Ζάπεια του Αντώνη Σαμαρά-, ενώ για τα στελέχη της ΝΔ φταίει ο λαϊκισμός και η πολεμική κατά των μεταρρυθμίσεων, δείχνοντας πάλι τον Τσίπρα. Στην ουσία καταγγέλλουν την ίδια την παλιά εκλογική τους βάση ότι ξεγελάστηκε από άλλα κόμματα και τους έριξε μαύρο. Περίεργο πολιτικά να θέλεις να επιστρέψουν σε σένα οι ξεγελασμένοι. Τι σε διαβεβαιώνει ότι η επιστροφή τους θα είναι αποτέλεσμα καθαρής σκέψης πια;

Αυτές οι αναλύσεις όμως θεωρούν δεδομένη την εκλογική βάση ενός κόμματος, κάτι που δεν συμβαίνει. Μπορεί το όντως ελληνικό φαινόμενο των πελατειακών σχέσεων να συνέδεε επί μακρόν έναν ψηφοφόρο με το κόμμα του, όμως υποτίθεται ότι όλοι διαφωνούν πια με αυτό, ενώ θα είναι και παράδοξο να καλλιεργηθούν εκ νέου τέτοιες προσδοκίες. Άλλωστε είναι αδύνατοι πια οι μαζικοί διορισμοί.

Αυτό που συνέβη είναι ότι για τους πολλούς τα κόμματα όχι πια δεν ήταν ιμάντες των συμφερόντων τους, αλλά ούτε καν τους άκουγαν ή προσπαθούσαν να εκφράσουν τις θέσεις τους. Κι αυτό συνεχίζει να συμβαίνει όπως δείχνουν φαινόμενα όπως της μαζικής αποχής από την ψηφοφορία. Και είναι και διεθνές φαινόμενο, δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Αυτή η κρίση εκπροσώπευσης είναι το τέλος των κομμάτων όπως τα ξέραμε. Αν και μάλλον δεν το έχουν αντιληφθεί και τα ίδια, αφού δεν βλέπουμε να διαφοροποιούν την πολιτική τους. 

Χρειάζεται μία άλλη προσέγγιση στο δημόσιο χώρο

Πριν από λίγα χρόνια είχε διαδοθεί και στην πόλη μας αυτή η ωραία πρωτοβουλία να αφήνεις ένα βιβλίο σε κάποιον δημόσιο χώρο ώστε να το πάρει κάποιος άλλος, να το διαβάσει και μετά να το αφήσει κάπου για τον επόμενο αναγνώστη. Δεν συνεχίστηκε η πρωτοβουλία, αν και προέκυψαν κι άλλες, με άλλες μορφές που προωθούσαν τη φιλαναγνωσία. Και έπονται και νέες γιατί υπάρχουν στην πόλη φίλοι του βιβλίου.

Η πόλη δεν είναι σίγουρο ότι αντέχει και στηρίζει τέτοιες δράσεις. Η πόλη εννοώ ως σύστημα, ως δομή, ως κυρίαρχες κουλτούρες. Πώς να διαβάσεις έξω στην πόλη, όταν δεν υπάρχουν μερικά αξιοπρεπή σημεία να ξεκουραστείς και να πάρεις μερικές ανάσες;

Μπορεί να είμαστε πολύ όμορφη πόλη, με τρομερές αναπλάσεις και πολλά τοπόσημα, που τα αναγνωρίζουν οι επισκέπτες μας, μπορεί να έχουμε απίστευτο φυσικό περιβάλλον ή καλές προτάσεις για ψυχαγωγία, όμως ο δημόσιος χώρος δεν είναι φτιαγμένος για τον πολίτη που θέλει να έχει ποιοτικό χρόνο και σύγχρονες εμπειρίες. Υπάρχουν γειτονιές στην πόλη, που ούτε παγκάκι δεν βρίσκεις. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Αυτή είναι μία άλλη συζήτηση που έχει να κάνει με το πώς αναπτύχθηκαν οι ελληνικές πόλεις και ποιες αξίες προωθήθηκαν ως κυρίαρχες. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr