Ένα ήταν εύκολο να αλλάξει η οικονομική πολιτική στην Ευρώπη, θα το είχαν καταλάβει πρώτοι οι Έλληνες το καλοκαίρι του 2015. Τότε που κατά πλειοψηφία αρνήθηκαν ένα μόνο πρόγραμμα, μία μόνο πρόταση για μνημόνιο και την άλλη μέρα ξύπνησαν μέσα στην απειλή ότι θα βρεθούν εκτός ευρώ. Και ήταν μία απειλή που έπιασε. Γιατί, ακόμα και με την kolotoumpa του Αλέξη Τσίπρα, κανείς δεν βγήκε στις πλατείες και τους δρόμους να αντιταχθεί. Όλοι μας περιμέναμε υπομονετικά στις ουρές των ΑΤΜ για τα λιγοστά υπόλοιπα που είχαν για τους περισσότερους οι λογαριασμοί και τον Σεπτέμβριο, ένα ικανό ποσοστό εκλογέων έδωσε ξανά πλειοψηφία στον ως τότε πρωθυπουργό.

Οι Έλληνες ένιωσαν ότι το να βγεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν είναι αποτέλεσμα μιας απλής ψήφου, ούτε αρκεί η βούληση. Χρειάζεται να έχεις κι ένα σχέδιο εξόδου, έναν προγραμματισμό για την επόμενη μέρα. Και είναι αυτός ίσως που ήξεραν άλλοι λαοί πριν από εμάς, όταν σιωπηρά αποδέχονταν τις αλλαγές στην Ευρώπη μετά το ’90, όταν έβλεπαν ότι οι οικονομίες γίνονταν πιο «σκληρές» για τις κοινωνίες και πιο φιλικές για τις τράπεζες και τις πολυεθνικές. Σε αυτήν την καίρια αλλαγή του μοντέλου που έφερνε η παγκοσμιοποίηση των αγορών, δεν αντέδρασαν οι πλειοψηφίες, ίσως γιατί δεν έβλεπαν πουθενά αλλού και κάποιο άλλο βιώσιμο αντιπαράδειγμα.

Κάτι αλλάζει όμως και σε αυτήν την παγιωμένη κατάσταση. Πέρα από την Ελλάδα που πολλοί ψήφισαν «πρώτη φορά, αριστερά», πολλοί ψηφίζουν κατά του «παλιού» πολιτικού συστήματος και στην Ιταλία πλέον, ενώ στην Ισπανία, η πτώση Ραχόι, δεν βρίσκει αντιδράσεις από την κοινωνία. Στη δε Πορτογαλία, η κυβέρνηση έχει αναφορές σαφώς στην αριστερά.

Αυτές οι αλλαγές όμως αφορούν περισσότερο, τους «πάνω», την πολιτική σκηνή και όχι τους «κάτω» και τις κοινωνικές διεργασίες. Μοιάζει περισσότερο να είναι το πολιτικό σύστημα που προσπαθεί να αναδιαρθρωθεί, με βάση ως ένα βαθμό και την κοινωνική δυσαρέσκεια. Στην ίδια την κοινωνία όμως τα ρήγματα, οι αλλαγές, τα ερωτήματα και οι διαμαρτυρίες, φαίνεται ότι είναι ακόμα υποδόρια, υπόκωφα. Ειδικά στην Ελλάδα, όλο και περισσότεροι γίνονται αδιάφοροι ή κυνικοί αποδεχόμενοι ως κανονικότητα μία κρίση που κρατάει 8 χρόνια.

Κυοφορούνται αλλαγές, είμαστε μπροστά σε μία συντηρητική στροφή της κοινωνίας, υπάρχουν αντίρροπες δυνάμεις, το πεδίο είναι ρευστό και ευμετάβλητο; Αυτά είναι τα νέα ερωτήματα, για τις κοινωνίες του ευρωπαϊκού νότου. 

Σκέψεις στα βουνά του Σουλίου

Έχοντας επισκεφτεί από τύχη, δύο φορές το ιστορικό Σούλι μέσα σε λίγες εβδομάδες, μία ως γνωριμία με τον τόπο και μία προχτές στο ρεπορτάζ για τις επετειακές εκδηλώσεις, έκανα μερικές σκέψεις, που χρειάζονται περισσότερη ανάλυση. Η πρώτη είναι ότι πρόκειται για έναν ανεπανάληπτο τόπο. Το ορεινό τοπίο είναι τόσο εντυπωσιακό, που μοιάζει με ψεύτικο, λες και κάποιος το έφτιαξε για το βλέμμα μας. Είναι όμως απόλυτα αληθινό, υπαρκτό.

Ο βίος των Σουλιωτών σε έναν τέτοιο τόπο, έχει χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν. Άνυδρα, ξερά βουνά, δύσκολα να τα διαβείς, πόσο μάλλον να τα έχεις για σπίτι. Η επιλογή που έκαναν να μείνουν εκεί ψηλά, δεν μπορεί να είναι άσχετη με την αποφασιστικότητα και να υπερασπιστούν τον τόπο και την ελευθερία τους.

Η σημερινή επετειακή προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων, έχει παγιωθεί σε έναν μάλλον στεγνό, εκπαιδευτικό κυρίως πρότυπο. Και σε μία αγωνία να τα χωρέσουμε όλα μόνο σε ένα υπόδειγμα για το πώς έγινε η ελληνική επανάσταση του 1821. Το παράδειγμα όμως των Σουλιωτών δεν χρειάζεται να είναι πανομοιότυπο με αυτό των Υδραίων ή των Μανιατών. Γιατί τελικά αυτές οι διαφορετικότητες είναι που συνέκλιναν σε μία αποφασιστική στιγμή και έγιναν επανάσταση. Και γι’ αυτό και τη λέμε επανάσταση, γιατί αποτέλεσε τομή μεταξύ του παλιού και του νέου κόσμου που δημιούργησε. 

Η μεγάλη συμμετοχή του κόσμου στις επετειακές εκδηλώσεις δείχνει ότι υπάρχει λαϊκό αίσθημα, μνήμη, περηφάνια για το ιστορικό παρελθόν. Κι αυτό αποτελεί παρακαταθήκη για να στραφεί η δημόσια συζήτηση και στο τι ήταν τελικά αυτό το ελληνικό κράτος που ξεπήδησε μέσα από τη μεγάλη επανάσταση και έφτασε ως τις μέρες μας κραταίο, ξεπερνώντας και κρίσεις και πολέμους και δυστυχίες. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr