Ένα καλλιτεχνικό γεγονός έγινε αφορμή για τη σύνδεση της σημερινής πόλης με ένα από τα πιο δύσκολα και τραγικά σημεία της ιστορίας της. Κι αυτό έγινε το βράδυ της Δευτέρας στην παρουσίαση της εκδήλωσης «Αναζητώντας τη Νέλλη: Performance σε δημόσιο χώρο».

Με πολύ μικρή ενημερωτική καμπάνια, στόμα στόμα σχεδόν εκατοντάδες Γιαννιώτες συμμετείχαν σε αυτήν την πρωτότυπη καλλιτεχνική δράση της εικαστικού και performer Adi Liraz, μία δράση που μετατράπηκε σε μία πορεία μνήμης για τους 1850 Γιαννιωτοεβραίους που εξοντώθηκαν στο Άουσβιτς τον Απρίλιο του 1944 μετά τον εκτοπισμό τους από τα Γιάννενα στις 25 Μαρτίου 1944.

Μετά από 75 χρόνια η Adi Liraz ανακάλεσε στη μνήμη, την προσωπική και τη συλλογική, τη Νέλλη Λεβή νεότερη αδελφή της προγιαγιάς της που γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γιάννενα, για να χαθεί κι αυτή στα κρεματόρια των Ναζί. Η προγιαγιά της με  λίγα μέλη της οικογένειας είχαν μπορέσει να διαφύγουν νωρίτερα στην Αθήνα και γλύτωσαν. Η εικόνα που είχαν στο μυαλό τους από την τελευταία φορά που είδαν τη Νέλλη, «επέστρεψε» στα Γιάννενα, μέσα από τη δουλειά της Liraz. Η περφόρμερ στάθηκε στην πλατεία Μαβίλη εκεί που ξεκίνησε το τραγικό ταξίδι της εξαφάνισης μιας από τις σπουδαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας. Φόρεσε ένα φουστάνι το history dress που δημιουργήθηκε με τη συνεργασία των φοιτητριών και φοιτητριών της Σχολής Καλών Τεχνών του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το Μάιο του 2018 ως τεκμήριο για τη μνήμη όλων των γυναικών της Ρωμανιώτικης κοινότητας.

Και με έναν προτζέκτορα που είχε πάνω της, άρχισε να προβάλλει τη φωτογραφία της Νέλλης πάνω στους περαστικούς και στη συνέχεια πάνω στους τοίχους στη διαδρομή της. Μία διαδρομή αντίστροφη από εκείνην που πήραν οι άμοιροι Εβραίοι το ’44, προς τη Συναγωγή, το Κάστρο, τις γειτονιές που έμενε η κοινότητα, το σπίτι. 

Αν μπορεί να αξιολογηθεί η επιτυχία μίας τέτοιας καλλιτεχνικής δράσης, πρόκειται για κάτι ακόμα περισσότερο από επιτυχία. Η Adi Liraz κατάφερε και δημιούργησε ένα εικαστικό γεγονός που συνομίλησε απευθείας με το κοινό και την πόλη. Καθήλωσε τον κόσμο που την έβλεπε περίεργα μέσα στη ραστώνη της αργίας στο πιο τουριστικό κομμάτι της πόλης. Και έβαλε στο δρόμο της μνήμης τους εκατοντάδες συνοδοιπόρους της, από τους οποίους οι περισσότεροι ανακάλυπταν για πρώτη φορά την ιστορία της πόλης, τη μνήμη της εβραϊκής κοινότητας, τις ιστορίες ανθρώπων που χάθηκαν άδικα και τραγικά από το καθεστώς του μίσους και του ρατσισμού. 

Μέσα σε κλίμα συγκίνησης, με μία λυτρωτική ανακούφιση θα λέγαμε, η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη Νέλλη να μετέχει κι αυτή νοερά πια στη ζωή της πόλης, σαν ένα κομμάτι της που θα θέλαμε να μην είχε χαθεί ποτέ. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr