Το αδίκημα της εξαπάτησης του λαού και η διαρκής ατιμωρησία του 

Σκοπός- υποτίθεται – της πολιτικής και των λειτουργών της είναι η εξυπηρέτηση των πολιτών, του λεγόμενου «κοινού συμφέροντος». Κάθε παρέκκλιση από αυτό συνιστά αλλοίωση της ουσίας της, αλλά και αμφισφήτηση της αναγκαιότητας ύπαρξής της. Κατά τον Αριστοτέλη, τον μεγάλο αυτό Σταγειρίτη Φιλόσοφο, «Πολίτης δ' ἁπλῶς οὐδενί τῶν ἂλλων ὁρίζεται μᾶλλον ἢ τῷ μετέχειν κρίσεως και ἀρχῆς» (Πολιτικά 1275a24). 

Ο πολίτης πρέπει να είναι κοινωνός αρχής: Δεν αρκεί απλά να ενδιαφέρεται για τα κοινά, αλλά είναι αναγκαίο να συμμετέχει σε αυτά, να ασκεί εξουσία.Το είδος της συμμετοχής του πολίτη στην εξουσία ορίζεται από την πολιτεία, κοντολογίς από το είδος του πολιτεύματος, με τη δημοκρατία να προκρίνεται ως το πλέον αντιπροσωπευτικό της βούλησης του λαού, αφού κατά τον Αριστοτέλη πάλι, στη δημοκρατία ο πολίτης είναι «άριστα πολίτης», δηλαδή κατεξοχήν πολίτης. Η συνάφεια ως εκ τούτου των όρων πολίτης-πολιτεία-πολιτική είναι εξ ορισμού σαφής και αδιαμφισβήτητη.

Η σύνδεση,τώρα, της αρχαίας ελληνικής πολιτικής φιλοσοφίας με την ηθική αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο τόσο της φιλοσοφικής παράδοσης όσο και της πολιτικής αντίληψης των αρχαίων Ελλήνων. Στους δέκα περίπου αιώνες της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (από τον 6ο αι. π.Χ μέχρι και τον 4ο αι. μ.Χ.) η ελληνική διανόηση δεν έπαψε να επισημαίνει την ανάγκη προσέγγισης της πολιτικής με ηθικούς όρους. Το γεγονός ότι στην εποχή μας η εν λόγω συνάφεια έχει δραματικά διαρραγεί, με τον «μακιαβελισμό» να καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση, μας καλεί να επαναφέρουμε στο προσκήνιο τον προβληματισμό των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, στοχεύοντας στην επανασύνδεση των δύο βασικών αυτών δομών του ανθρώπινου βίου, θεωρώντας ότι τα πολύ σημαντικά κείμενα των Ελλήνων φιλοσόφων είναι δυνατό να γίνουν σηματοδότες, αλλά και οδοδείκτες για την επίλυση των σύγχρονων πολιτικοκοινωνικών προβλημάτων. Και τούτο γιατί σήμερα – κατά κοινή παραδοχή- η πολιτική έχει αποστεί επικίνδυνα από τις ηθικές αξίες, με την εξαπάτηση του λαού εκ μέρους των λειτουργών της (πολιτικών) να αποτελεί «συνήθη πρακτική» και η ταύτιση του «ηθικού» με το «νόμιμο» (όπως αυτό προσδιορίζεται από τους ίδιους κατά το «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει») να συνιστά επικίνδυνη διολίσθηση προς τη διαφθορά. 

Τα παραδείγματα από την ελληνική πολιτική πραγματικότητα διαχρονικά περισσεύουν: Νόμος περί ευθύνης υπουργών, βουλευτική ασυλία , σκανδαλώδη «φωτογραφικά» νομοθετήματα κλπ. Το αντιπροσωπευτικότερο όμως στοιχείο- «καθ’ έξιν» όπως θα έλεγαν οι νομικοί- της εξαπάτησης του λαού είναι οι πολιτικές προεκλογικές υποσχέσεις. Σύμφωνα με τον Σκωτσέζο εμπειριστή φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ (1711-17760) πηγή της υπόσχεσης είναι το συμφέρον, ενώ επισημαίνοντας την αναγκαιότητά της σημειώνει: «τολμώ, λοιπόν, να συμπεράνω ότι οι υποσχέσεις είναι ανθρώπινες επινοήσεις που βασίζονται πάνω στις ανάγκες και τα συμφέροντα της κοινωνίας». Το κρίσιμο, επομένως, σημείο της «αξιοποίησής» της έγκειται στη σύνδεσή της με την ελπίδα , «η βόσκουσα πολλούς των βροτών»( η οποία τρέφει τους περισσότερους ανθρώπους), κατά τον Σόλωνα (630-580π.Χ). Και το «εμπόριο της ελπίδας» το γνωρίζουν πολύ καλά οι «επαγγελματίες», πλέον, πολιτικοί και μάλιστα απανταχού της Οικουμένης. Άλλωστε, όπως σοφά λέει ο λαός μας, «από το τάξε-τάξε κανένας δεν έχασε». Μόνο που στις άλλες χώρες, στις άλλες κοινωνίες- στις πιο πολισμένες τουλάχιστον- η λογοδοσία για την μετεκλογική τήρησή τους είναι αυτονόητη και οι επιπτώσεις από την αθέτησή τους σκληρές. Γιατί, «μπορείς να κοροϊδεύεις πολλούς για λίγο, μπορείς να κοροϊδεύεις λίγους για πολύ, αλλά δεν μπορείς να τους κοροϊδεύεις όλους για πάντα», όπως είχε πει ο Αβραάμ Λίνκολν.

Αυτά ισχύουν- θα έλεγε κάποιος – σε όλες τις υπόλοιπες – τουλάχιστο στις περισσότερες-περιοχές του πλανήτη, εκτός από τη δική μας. «Στο προτεκτοράτο Ελλάντα, εδώ στα νότια της χιτλερικής αυτοκρατορίας, οι διορισμένοι διοικητάδες μας κοροϊδεύουν όλους για πάντα… και λέμε ευχαριστώ!! Filotomarius kanapedatus συνέχισε ανενόχλητος τον ύπνο σου. Ο ραγιαδισμός καλά κρατεί. Τα καθεστωτικά ΜΜΕ με τις γλυκές φωνές των παπαγάλων, γαλάζιων, πράσινων, ροζ ή άλλων χρωμάτων, ξέρουν πολύ καλά να σε νανουρίζουν…… κοιμήσου!!», σημειώνεται με πολύ δηκτικό, αλλά και εύστοχο τρόπο, σε κείμενο από ομώνυμο σάιτ («Αγανακτισμένοι-Αποφασισμένοι Έλληνες ,1-5-2013). 

Και, όμως, σε αυτόν εδώ τον τόπο, στην αρχαία Αθήνα και την Αθηναϊκή Δημοκρατία, υπήρχε νόμος για «το αδίκημα της εξαπάτησης του λαού», το οποίο συνίστατο στην καταδίκη σε θάνατο!! για όποιον πολιτικό δεν πραγματοποιούσε όσα υποσχόταν. Κλασικό και παγκόσμιο παράδειγμα η καταδίκη σε θάνατο (έστω και αν εντέλει δεν εκτελέστηκε) του θρυλικού στρατηλάτη και νικητή στον Μαραθώνα το 490 π.Χ Μιλτιάδη ο οποίος δεν μπόρεσε να καταλάβει την Πάρο με τον σχετικό πλούτο, παρότι το είχε υποσχεθεί. Ο δε Αριστοτέλης μάς δίνει τη «συνταγή» για τη δόμηση μιας καλύτερης πολιτείας, απαλλαγμένης από τους πολιτικάντηδες και τα κατά συρροή ψέματά τους. «Η αρίστη πολιτεία, κατά τον Σταγειρίτη, είναι μια αριστοκρατία της αρετής και όχι του πλούτου. Σε αυτήν οι άριστοι και ο δήμος ταυτίζονται ενώπιον του κοινού σκοπού, που είναι η ευδαιμονία. Μέσα στον διαλεκτικό εναγκαλισμό πολιτείας-πολίτη, η ορθή πολιτεία έχει ως τέλος (σκοπό) της την ευδαιμονία των πολιτών, που γίνεται εφικτή διά της ορθής παιδείας. Σε αυτήν ο πολίτης, με λόγο και φρόνηση πράττει υπηρετώντας τη σωτηρία της πόλης, διότι μέσα σε αυτήν -και μόνο- είναι δυνατό να αναπτύξει την προσωπικότητά του και να αυτοπραγματωθεί». Μια τέτοια πολιτεία έχουμε τη υποχρέωση ως σκεπτόμενοι και υπεύθυνοι πολίτες, και όχι ως «υπήκοοι», να δημιουργήσουμε. Μπροστάρηδες σε αυτό, όπως πάντα, μπορούν και πρέπει να είναι οι άνθρωποι του πνεύματος και της αγωγής. Το φορτίο βαρύ, ανθεκτικοί όμως και οι ώμοι τους, αν θέλουν να φέρουν την ιδιότητα αυτή. Γιατί, κατά τον Αριστοτέλη, επίσης:« η ηθική καλλιέργεια της αρετής είναι (τουλάχιστον) προϋπόθεση για την ευδαιμονία, η οποία είναι και ο τελικός σκοπών όλων των σκέψεων και όλων των πράξεων ενός ανθρώπου». Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει ο Τζον Λένον, αυτός ο μουσικός κοινωνικός επαναστάτης και ιδρυτικό μέλος των Beatles(1940-1980), σε μία διάσημη μικρή ιστορία του: «Όταν πήγα στο σχολείο με ρώτησαν τι ήθελα να γίνω όταν μεγαλώσω. Έγραψα «ευτυχισμένος». Μου είπαν ότι δεν κατάλαβα το ερώτημα και τους είπα ότι δεν καταλαβαίνουν τη ζωή».

Του Γιάννη Γιώσα, Φιλόλογου- Συγγραφέα