Του Γιάννη Γιώσα, Φιλόλογου- Συγγραφέα 

Δωρεά οργάνων: η υπέρτατη αλτρουιστική πράξη 

Από την ανεξάντλητη δεξαμενή της επικαιρότητας και δη της τοπικής το θέμα του σημερινού επιφυλλιδικού σημειώματος. Ολοκληρώθηκε με επιτυχία την Κυριακή που μας πέρασε σε ξενοδοχείο της πόλης το 20ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων(ΕΟΜ) με πάνω από 700 συμμετοχές. 

Οι μεταμοσχεύσεις στα Γιάννεννα έχουν πίσω τους πάνω από είκοσι χρόνια ιστορίας, προσφοράς και συμμετοχής και αυτή η ιστορία της μονάδας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της πόλης μας , αληθινού κοσμήματος ολόκληρης της Ηπείρου και όχι μόνο, τιμήθηκε από το Συνέδριο. Η δωρεά οργάνων, όπως αναφέρεται σε κείμενο της ΕΟΜ (2018), είναι η υπέρτατη αλτρουιστική πράξη, η μέγιστη έκφραση ανθρωπισμού και αγάπης για την ζωή. Η μεταμόσχευση οργάνων, ιστών και κυττάρων αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της σύγχρονης ιατρικής, τόσο στον τομέα της χειρουργικής τεχνικής όσο και της ανοκαταστολής. Αποτελεί, επίσης, θεραπεία ή αποκατάσταση, και όχι απλά την αντιμετώπιση, τελικού σταδίου ανεπάρκειας οργάνων όπως ο νεφρός, το ήπαρ, η καρδιά και οι πνεύμονες». Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία δωρητής οργάνων σώματος είναι εκείνος ο ενήλικος πολίτης που εν ζωή δηλώνει ότι θα επιθυμούσε, μετά το θάνατό του, να προσφέρει τα όργανά του προς μεταμόσχευση για να βοηθήσει συνανθρώπους του. Ενώ, δότης οργάνων σώματος είναι το εν ζωή άτομο που προσφέρει ένα όργανο ή ιστό του προς μεταμόσχευση σε κάποιον συγγενή του ή ο εκλιπών από τον οποίο λαμβάνεται όργανο προς μεταμόσχευση. Και επειδή πολλή κουβέντα γίνεται, ιδίως από κάποιους θεολόγους ή και θεολογούντες, για το αν ο εγκεφαλικός θάνατος συνιστά αληθινό θάνατο, θεωρήσαμε σκόπιμο να παραθέσουμε την άποψη της επιστημονικής κοινότητας, καθ΄ύλην αρμόδιας, περί αυτού. Εγκεφαλικός, λοιπόν, θάνατος σύμφωνα με τα έγκυρα στοιχεία της ιατρικής επιστήμης, είναι «η κατάσταση της μη αναστρέψιμης βλάβης του εγκεφάλου, με απώλεια όλων των λειτουργιών του εγκεφαλικού στελέχους, του τμήματος δηλαδή του εγκεφάλου που περιέχει κέντρα ελέγχου ζωτικών λειτουργιών, όπως η αναπνοή και η αρτηριακή πίεση, η μνήμη, η σκέψη και η αντίληψη. Βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους προκαλεί συνολική δυσλειτουργία του εγκεφάλου και είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι η ανεπανόρθωτη βλάβη του εγκεφαλικού στελέχους είναι ικανή και αναγκαία προϋπόθεση για να θεωρηθεί όλος ο εγκέφαλος νεκρός».

Σε σχετική ηλεκτρονική σελίδα (Πεμπτουσία, Μεταμοσχεύσεις, ποια είναι η θέση της Εκκλησίας; Άγγελος Αλεκόπουλος 21-1-2017) διαβάζουμε: «Η ορθόδοξη θεολογία μπορεί να δεχθεί και να συζητήσει την προβληματική των μεταμοσχεύσεων μέσα στο πλαίσιο και τους όρους της αντιπροσφοράς και αυτοθυσίας. Είναι σαφές ότι σύμφωνα με την χριστιανική ηθική ο κάθε άνθρωπος μπορεί ανά πάσα ώρα και στιγμή να γίνει δωρητής οργάνων και ιστών, όταν ο ίδιος αυτοβούλως το επιθυμεί και το θεωρεί ως μια εσωτερική και πνευματική ανάγκη, η οποία εκφράζεται με το κένωμα της αγάπης του προς τον πλησίον». Τα σημειώνουμε αυτά προκειμένου να αρθεί κάθε επιφύλαξη για την γενναιόδωρη αυτή πράξη που εσκεμμένα ορισμένοι ακραίοι θρησκευτικοί κύκλοι συκοφαντούν είτε με το «επιχείρημα» του κατά πόσον ο εγκεφαλικός θάνατος συνιστά πραγματικό θάνατο, είτε ταυτίζοντάς την με την επαίσχυντη πράξη της εμπορίας οργάνων. Αν, μάλιστα, κάνουμε μια αναδρομή στην εκκλησιαστική ιστορία, θα συναντήσουμε πολλά παραδείγματα ανθρώπων που οδηγήθηκαν στο μαρτύριο και έχυσαν το αίμα τους για την αγάπη του Χριστού, που πούλησαν τους εαυτούς τους ως δούλους για να ελευθερώσουν άλλους και που παρακαλούσαν το Θεό να λάβουν την ασθένεια του αδελφού τους προκειμένου να θεραπευθεί ο πλησίον. 

Ο ΕΟΜ με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα των μεταμοσχεύσεων και την προαγωγή δωρεάς οργάνων και ιστών σώματος χωρίς αντάλλαγμα, έχει καθιερώσει από το 2007 την 1η Νοεμβρίου ως Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων και Μεταμοσχεύσεων. Έχει ιστορικό, και όχι μόνο, ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι η μεταμόσχευση οργάνων στην Ελλάδα αρχίζει την πορεία της πενήντα χρόνια πριν (1968) στη Θεσσαλονίκη. Εκείνη τη χρονιά πραγματοποιείται η πρώτη μεταμόσχευση νεφρού από τον καθηγητή Κ.Τούντα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1971, πραγματοποιήθηκε και στην Αθήνα πτωματική μεταμόσχευση νεφρού από τον καθηγητή Γ.Σκαλκέα και το συνεργάτη του Ι.Χωματά. Η χώρα μας, δυστυχώς, είναι ουραγός στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Το 2016 οι αποβιώσαντες δότες έφτασαν τους 51 και οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων ήταν 102 από πτωματικό δότη και 49 από ζώντα. Μόλις 3,5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Αντίστοιχα στην Ευρώπη, ο μέσος ευρωπαϊκός είναι στους 20 δότες α.ε.π., ενώ υπάρχουν χώρες που αξιοποιούν 35 δότες α.ε.π. και ως εκ τούτου πραγματοποιούν χιλιάδες μεταμοσχεύσεις.Τι φταίει όμως στην Ελλάδα και έχουμε τόσο χαμηλά ποσοστά δωρεάς οργάνων; Δυο είναι τα βασικά στοιχεία που εμπλέκονται με τα χαμηλά ποσοστά δωρεάς οργάνων, η ελλιπής και πολλές φορές λανθασμένη ενημέρωση των πολιτών για την εντιμότητα και διαφάνεια της διαδικασίας λήψης και μεταμόσχευσης, αλλά και η καχυποψία των οικογενειών των εν δυνάμει δοτών από φόβο για εμπορία οργάνων. Το τελευταίο, όχι ανυπόστατα, αφού η εμπορία ανθρωπίνων οργάνων αποτελεί ένα πρόβλημα υπαρκτό και συνεχώς αυξανόμενο, κυρίως σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου όπου η ένδεια οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτό το μονοπάτι. Το 1997 μάλιστα, το Συμβούλιο της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, απαγόρευσε τη μεταμόσχευση οργάνων και ιστών με οικονομικά ανταλλάγματα. 

Κοντολογίς, θρησκευτικοί και πολιτισμικοί λόγοι αποτρέπουν τις οικογένειες των πιθανών δοτών από το να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν αυτή τη διαδικασία. Θα απαιτηθεί ως εκ τούτου μια καλά οργανωμένη εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για να μπορέσει η δωρεά οργάνων σώματος και η μεταμόσχευση να πλησιάσει τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Προσωπικά, είμαι εν δυνάμει δωρητής οργάνων (κάτοχος σχετικής κάρτας από τον ΕΟΜ,την οποία κουβαλάω πάντα στο πορτοφόλι μου) από το 1987 και σεμνύνομαι γι’ αυτό. Το ίδιο θα προέτρεπα και για τον καθένα από σας, αφού άρει κάθε σχετική επιφύλαξη και προκατάληψη. Είμαστε θνησιγενή όντα. Κάθε τι που γεννιέται κουβαλάει μέσα του και το θάνατο. Ζωή και θάνατος σε έναν αδιάλειπτο κύκλο επανάληψης, δυο έννοιες μόνιμα αλληλοτροφοδοτούμενες. Η αγάπη, ο αλτρουϊσμός και η γενναιοδωρία είναι τα αισθήματα εκείνα που αποτελούν μοναδικό κίνητρο για κάποιον, ο οποίος υπερβαίνοντας τον μεγαλύτερο πόνο μπροστά στην απώλεια δικού του ανθρώπου, καταφέρνει να γεφυρώσει την ζωή με το θάνατο. Ας Φανταστούμε την πράξη της δωρεάς οργάνων σαν μια άρρηκτη αλυσίδα: ζωή – θάνατος – ζωή!