Ά ρ θ ρ ο  Του ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΑΛΜΠΑΝΗ*

Πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας μελέτη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, η οποία δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο παραγωγής των εθνικών στατιστικών στοιχείων για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των ελληνικών φορέων σε διεθνή περιοδικά για την περίοδο 2004-2018. Στη μελέτη αυτή, η Περιφέρεια Ηπείρου, διά του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, φαίνεται να καταλαμβάνει την 5η θέση στη χώρα μας σε απόλυτο αριθμό δημοσιεύσεων και αναφορών, όπως προκύπτει από τα διεθνή συστήματα ακαδημαϊκών τεκμηρίων. 

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο αριθμός δημοσιεύσεων κατά αύξουσα σειρά αναδεικνύει πρώτη την Περιφέρεια Αττικής, με εννέα (9) Πανεπιστήμια (Ε.Κ.Π.Α., Ε.Μ.Π., Ο.Π.Α., Χαροκόπειο, Πάντειο, Πειραιώς, ΠΑ.Δ.Α., Γεωπονικό και Α.Σ.Κ.Τ.) και ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία, με τρία (3) Πανεπιστήμια (Α.Π.Θ., ΠΑ.ΜΑΚ. και Διεθνές), η Κρήτη, με τρία (3) Πανεπιστήμια (Κρήτης, Πολυτεχνείο Κρήτης και Μεσογειακό), η Δυτική Ελλάδα με δύο (2) (Πάτρας και Πελοποννήσου) και η Ήπειρος με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Πίνακας 1).

Από τα στοιχεία αυτά, προκύπτει ότι τα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια, με παραγωγή επιστημονικού έργου περί το 92% σε εθνική βάση, βρίσκονται συνεχώς σε ανοδική ερευνητική πορεία και βελτιώνουν την απήχησή τους. Αυτό αποτυπώνεται στον αριθμό των αναφορών, ο οποίος αποτελεί σημαντικό δείκτη ποιότητας που για πρώτη φορά υπερβαίνει τον παγκόσμιο μέσο όρο. 

Όσον αφορά στις δημοσιεύσεις υψηλής απήχησης κατά την περίοδο 2014-2018, παρατηρείται ότι στο 10% των δημοσιεύσεων με την υψηλότερη απήχηση παγκοσμίως περιλαμβάνονται επιστημονικές εργασίες από τα Πανεπιστήμια κάθε Περιφέρειας της χώρας. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει το «ελληνικό παράδοξο», ότι τα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια, παρά την παρατεταμένη υποχρηματοδότησή τους εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και την υποστελέχωσή τους, βρίσκουν τον δρόμο να αναπτύσσονται, να ενισχύουν τις υποδομές τους και να εκπαιδεύουν νέους ερευνητές υψηλού επιπέδου χάρη στις προσπάθειες των καθηγητών και του μόνιμου ερευνητικού προσωπικού (Ε.ΔΙ.Π.και Ε.Ε.Π.), διατηρώντας το ‘διάλογο’ με τη διεθνή κοινότητα και συμβάλλοντας στη διεθνή έρευνα και σκέψη.

Ένας σημαντικός δείκτης ποιότητας είναι ο λόγος του αριθμού των ετεροαναφορών προς τον αριθμό των δημοσιευμένων εργασιών  που δείχνει την απήχηση αυτών στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Τα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Κρήτης βρίσκονται στις πρώτες θέσεις με τιμές 10,60 και 10,68 αντίστοιχα. Ακολουθούν τα Πανεπιστήμια στις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Μακεδονίας, Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας.

Επίσης, στα Σχήματα 1 και 2, αποτυπώνονται αναλυτικά οι δείκτες που επιτρέπουν να διερευνηθεί περαιτέρω η δυναμική των ερευνητών σε κάθε Περιφέρεια, όπως (α) ο αριθμός των εργασιών και (β) αναφορών ανά μέλος Δ.Ε.Π.  Ο Πίνακας 1 καταδεικνύει ότι η Περιφέρεια Ηπείρου, διά του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κατέχει την πρώτη θέση με τιμές 7,78 και 82,48 αντίστοιχα και ακολουθούν οι Περιφέρειες Κρήτης, Αττικής, Δυτικής Ελλάδας, Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας. 

Ως προς τους δείκτες που αναδεικνύουν την ακαδημαϊκή ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού στις Περιφέρειες της Ευρώπης και με βάση τα πληθυσμιακά δεδομένα των ελληνικών Περιφερειών, η Ήπειρος κατέχει την πρώτη θέση σε αριθμό δημοσιεύσεων και σε αριθμό αναφορών ανά 1.000 κατοίκους με τιμές 13,10 και 138,91, αντίστοιχα. Ακολουθούν οι Περιφέρειες Κρήτης, Αττικής, Δυτικής Ελλάδας, Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας  (Πίνακας 1 και ιστογράμματα 1και 2)). 

Τα ανωτέρω στοιχεία επιτρέπουν τον ισχυρισμό ότι σύμφωνα με καθιερωμένους δείκτες βιβλιομετρικών στοιχείων, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ως το μοναδικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Περιφέρειας Ηπείρου,  συνεχίζει την παράδοση της ισχυρής παρουσίας στην έρευνα και επιστημονική δραστηριότητα. Το επιστημονικό ερευνητικό προσωπικό (καθηγητές, νέοι ερευνητές, υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί φοιτητές) η ενίσχυση των ερευνητικών υποδομών μέσω της συμμετοχής των καθηγητών σε ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα καθώς και σε Προγράμματα της Περιφέρειας Ηπείρου, έχουν συγκροτήσει ένα δυναμικά στελεχωμένο Πανεπιστήμιο επικεντρωμένο στην έρευνα. Με αναφορά στην εμπειρία, αλλά και με το βλέμμα στην επόμενη ημέρα, είμαστε σε θέση να υποστηρίξουμε ότι η υλοποίηση των νέων ερευνητικών έργων, που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος «Υποστήριξη της Περιφερειακής Αριστείας», σε συνδυασμό με τον εκσυγχρονισμό των υποδομών στο Δίκτυο Εργαστηρίων Υποστήριξης Έρευνας και στο Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Κέντρο του Ιδρύματος, θα συμβάλλουν στην ποιοτική αναβάθμιση του ερευνητικού έργου με τη συμμετοχή όλων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, ενισχύοντας τον ρόλο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στη διαμόρφωση του σύγχρονου ερευνητικού και επιστημονικού χάρτη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 

* Ο Τριαντάφυλλος Αλμπάνης  είναι Πρύτανης  του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων