Μεγάλη προσπάθεια κάνουν όλον αυτόν τον καιρό μετά το καλοκαίρι, καλλιτέχνες και πολιτιστικοί οργανισμοί να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, μέσα πια από ψηφιακά κανάλια, χωρίς την ζωντανή παρουσία κοινού. Άλλοτε με παλιότερες τεχνικές όπως οι βιντεοσκοπημένες παραστάσεις και συναυλίες, άλλοτε με πιο σύγχρονα μέσα που δημιουργούν και νέα μοντέλα από podcast ως σκηνοθετημένες ταινίες ειδικά προορισμένες για ψηφιακές προβολές. 

Μοναδικός στόχος όλων, να πείσουν τους θεατές να «επιστρέψουν», να καθίσουν μπροστά από μία οθόνη και να παρακολουθήσουν ένα καλλιτεχνικό γεγονός. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει και ένα εισιτήριο με σκοπό κάποια έσοδα σε μία αγορά που έχει μείνει από πόρους από τον Μάρτιο, μία  πρωτοφανής κατάσταση για τον πολιτισμό σε διαστάσεις που ακόμα δεν μπορούμε να τις προσδιορίσουμε και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Δύο προβλήματα εντοπίζονται ήδη. Το πρώτο είναι  το πώς ενημερώνεται ο κόσμος, οι θεατές για όσα γίνονται. Εδώ υπάρχει μία αντίφαση. Ενώ συζητάμε πολύ για τον ψηφιακό και ηλεκτρονικό κόσμο και τις πλατφόρμες μέσα στις οποίες όντως κινούνται σχεδόν αποκλειστικά πολλοί ψηφιακοί χρήστες στις μέρες μας, ειδικά οι νέοι, ο πολιτισμός από την άλλη πλευρά κινείται ακόμα σε πιο παραδοσιακές οδούς. Περνάει σε αρκετά μεγάλο βαθμό ακόμα μέσα από τον παραδοσιακό Τύπο, επηρεάζεται από «ισχυρές» φωνές κριτικών και  σχολιαστών, έχει ανάγκη από παλιότερες, αλλά όχι και τόσο φθαρμένες  όσο νομίζουν μεθόδους προβολής όπως οι συνεντεύξεις των καλλιτεχνών, τα δελτία τύπου, οι περιοδείες στην περιφέρεια κλπ. Αυτό το «παραδοσιακό» όπως το είπαμε κομμάτι δεν μπόρεσε και ίσως δεν μπορεί να γίνει και ένας ολοκληρωμένος οδηγός για τις ψηφιακές εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό. Αντίθετα, στα social media και τις εναλλακτικές πηγές, υπάρχει δυναμική, είναι όμως και για πιο εστιασμένο κοινό, μικρότερο. 

Το δεύτερο πρόβλημα, είναι ο τρόπος παρακολούθησης. Δεν είναι και τόσο εύκολο να καθίσεις μία συγκεκριμένη ώρα στον καναπέ σου και να δεις μία παράσταση δύο ωρών. Το σπίτι δεν είναι πολιτιστικός χώρος. Και η απομόνωσή σου ακόμα με ένα κινητό, δεν δημιουργεί συνθήκες σχέσης θεατή και διάδρασης  με τη σκηνή.  

Επίσης υπάρχουν και τεχνικά προβλήματα  ειδικά στη σύνδεση με το διαδίκτυο που δεν πρέπει να παραγνωρίζονται. Υπάρχουν μεγάλες ανισότητες στη χώρα μας στην ψηφιακή πρόσβαση. Και η εμπειρία των τελευταίων μηνών λέει ότι πολιτισμός σημαίνει θεατές, κοινό, σχέση «πλατείας» και σκηνής και επαφή.

Μπορεί συνεπώς να είναι μία εμπειρία ο ψηφιακός μας πολιτισμός, μπορεί να δημιουργεί και νέα δεδομένα σε αυτό που αποκαλείται «δημιουργία περιεχομένου», δεν έχει όμως αυτή τη στιγμή τουλάχιστον τον καθολικό χαρακτήρα και την ισχύ ενός καθιερωμένου πολιτιστικού γεγονότος όπως το ξέραμε μέχρι πρόσφατα. 

Κι όσο κι αν ακούγεται λίγο συντηρητικό,- αλλά δεν είναι- για να ανθίσει ξανά ο πολιτισμός, πρέπει να τελειώσουν οι καραντίνες και οι εγκλεισμοί και να βγούμε εκεί έξω στους συναυλιακούς χώρους, τις αίθουσες, τις γκαλερί, τα σινεμά και τα θέατρα. Πολιτισμός σημαίνει ακόμα σχέση.

Ο κόσμος των αφανών της εργασίας

Υπάρχει ένας τεράστιος χώρος των αφανών πίσω από τη διαχείριση και την αντιμετώπιση της πανδημίας. Άνδρες και γυναίκες που είναι εκτεθειμένοι καθημερινά στον ιό αλλά συνεχίζουν να εργάζονται όπως πάντα, μέσα όμως σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες όλο αυτό το διάστημα.

Μιλάμε εύλογα για την ηρωϊκή στάση των γιατρών και των νοσηλευτών, γιατί πρόκειται για οριακές καταστάσεις, για ανθρώπους που καλούνται να πάρουν κρίσιμες αποφάσεις και να υλοποιήσουν ένα έργο από το οποίο κρίνεται η υγεία χιλιάδων άλλων ανθρώπων. Ακόμα όμως και αυτοί οι γιατροί και οι νοσηλευτές έχουν μία καθημερινότητα έξω από τα νοσοκομεία που από μόνη της είναι πολύ δύσκολη. Μπορεί να έχουν μία οικογένεια πίσω τους την οποία πρέπει να προσέχουν για την πιθανότητα μετάδοσης, έχουν τα προβλήματα που έχει και ο κάθε άλλος πολίτης ή να διαχειριστούν πρακτικά ζητήματα, όπως πχ η μεταφορά στο νοσοκομείο που κάθε άλλο από ασήμαντο ζήτημα είναι για τις πόλεις στους καιρούς των προληπτικών μέτρων.

Και μετά είναι και χιλιάδες ακόμα εργαζόμενοι που δουλεύουν στη διαχείριση των προβλημάτων της πανδημίας, από τους αστυνομικούς ως το διοικητικό προσωπικό που επίσης καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ των αναγκών της προσωπικής τους ζωής και των υποχρεώσεων της υπηρεσίας τους.

Αλλά και κάθε εργαζόμενος αυτήν την περίοδο στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα, καλείται να είναι παραγωγικός εν μέσω σκληρών μέτρων περιορισμού, προφυλάξεων και ανασφάλειας.

Πρέπει να αναγνωρίσουμε, ότι αυτούς τους μήνες, αναδείχτηκε και αποδείχτηκε ότι ο κόσμος της εργασίας προσφέρει πολύ και δύσκολο έργο και είναι ακριβώς αυτό το έργο που κρατάει το κράτος και την κοινωνία όρθια. Ας το έχουμε υπόψη για όταν περάσουν όλα και κληθούμε να ορίσουμε ξανά τι σημαίνει εργασία σήμερα στη χώρα μας. Να μην ξεχάσουμε την εμπειρία του 2020.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr