Γιατί εκλείπει τόσο πια ο παρηγορητικός λόγος; Γιατί γίνεται όλο και πιο δύσκολο για πολλούς να εκφραστούν συγκαταβατικά, να ανοιχτούν με μια χειρονομία ανοχής, αποδοχής, συμπαράστασης. Στην περίπτωση του Ζακ, ακούστηκαν πολύ δυνατά τα «ναι, μεν αλλά…». Ας αφήσουμε στην άκρη τον ανοιχτό ρατσιστικό λόγο κατά της νεότητας, της χρήσης ναρκωτικών ή την ενεργό συμμετοχή στους αγώνες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Ό,τι νόμιζε ο καθένας, ότι «μάθαινε» δήθεν ως πληροφορία, ότι πίστευε από αυτά που έβλεπε ή νόμιζε ότι βλέπει, αντιγυρίστηκαν ως καταδικαστικός λόγος, χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του θύματος. Κι ας ήταν ένας νέος άνθρωπος που έφυγε πρόωρα από τη ζωή…

Προφανώς όμως δεν μπορούμε να τα αφήσουμε στην άκρη όλα αυτά, γιατί στις μέρες μας ο ρατσιστικός λόγος διεκδικεί να γίνει κυρίαρχος. Διεκδικεί το δικαίωμα στον λόγο, εκμεταλλευόμενος την ανοχή της δημοκρατίας. Πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο που καλπάζει βέβαια εδώ και πολλά χρόνια σε πιο προηγμένες δημοκρατίες, όπως η Γαλλία ή η Γερμανία, φέρνοντας στο κέντρο των εξελίξεων τον αντιδραστικό λόγο.

Αλλά ας τον αφήσουμε στην άκρη τον σχολιασμό του αντιδραστικού λόγου και ας επανέλθουμε στην παρηγορία και την αγωνία για συναντήσεις, συνθέσεις, συμφωνίες. Πάλι δεν μπορούμε όμως. Ανακαλύπτουμε πρώτα πρώτα ότι έχει χαθεί ο ελεύθερος χώρος που θα μπορούσε να καλύψει μία τέτοια απάντηση. Έχει μειωθεί ο χώρος για τη συγγνώμη, τη λύτρωση και εν τέλει για τη συνάρθρωση και τη συνεργασία. Η κοινωνία μας- και η ελληνική κοινωνία πια- λειτουργεί μέσα από τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις, αντί από τις συνθέσεις και τις συνεργασίες.

Πρόκειται ίσως για το τέλος μιας μακράς διαδικασίας που μπορεί να πιάνει όλον τον 20ο αιώνα και ίσως και τις απαρχές του κράτους μας. Όλα αυτά που εκφράζονται μέσα από διάφορους «διχασμούς», εμφυλίους και ακυρώσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος, μπορεί να μην ήταν και τόσο έκτακτα γεγονότα όσο νομίζουμε, αλλά εκφράσεις μιας πιο βαθιά κανονικότητας.

Η διαφορά ίσως με την αρχή της Μεταπολίτευσης ήταν και μία προσδοκία ότι θα μπορούσε μια νέα κατάσταση να υπερβεί την παλιά, ότι νέα αφηγήματα όπως η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας  ή η καταναλωτική ευημερία να υπερνικήσουν τις συγκρούσεις που μαίνονταν στο υπόβαθρο της κοινωνίας. Κι ίσως να το πετύχαμε κιόλας  ως ένα βαθμό,. Η κρίση πάντως είτε διέγειρε, είτε αποκάλυψε, είτε όπως αλλιώς το προσδιορίσουμε, μας έδειξε ότι δεν είμαστε όλοι μαζί σε αυτήν την κοινωνία. Ακόμα κι ένα νέο παιδί που πέφτει κάτω νεκρό και χτυπημένο, μπορεί από θύμα να γίνει «ένοχος» για όσα ο κυρίαρχος λόγος τον «κατηγορεί». Ένας κυρίαρχος λόγος που γίνεται όλο και πιο ακραίος και συγκρουσιακός. 

Από τον καναπέ με λίγες επιλογές

Η τηλεόραση μας βομβαρδίζει πια με πρόγραμμα. Πολλά σίριαλ, πολλές ταινίες, πολύ μπάλα. Όχι πια έρευνες και δημοσιογραφία, όλα πέφτουν πάνω στην ψυχαγωγία. Καθήστε στον καναπέ και απολαύστε 100 κανάλια. Κι αν θέλετε πάρτε την τηλεόραση και στο κινητό σας τηλέφωνο.

Η χρήση της τεχνολογίας από μόνη της είναι εντυπωσιακό. Ποτέ δεν είχαμε τόση τεχνολογία στα χέρια μας με το πάτημα ενός κουμπιού. Από την άλλη δεν έχουμε και την απορία τι να την κάνουμε όλη αυτήν την τεχνολογία; Αφού στο τέλος πάνω κάτω τα ίδια βλέπουμε παρά τις άπειρες επιλογές.

Κι αυτό σημαίνει ότι δεν λειτουργεί και τόσο καλά ούτε η ελεύθερη αγορά ούτε η διάχυση της τεχνολογίας. Γιατί στο τέλος τέλος αυτοί που διαθέτουν το περιεχόμενο (τα σίριαλ, τις ταινίες κλπ) μας πείθουν ότι μας χρειάζονται κιόλας.

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr