Μέσα στο κλίμα ανησυχίας που γεννά η πανδημία αναδύεται και ένα κρίσιμο ερώτημα: Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις μεγάλες κρίσεις, με έκτακτες καταστάσεις και πώς τις αντιμετωπίζουμε;

Είναι κρίσιμο, γιατί μεγεθύνεται μέσα μας η αίσθηση ότι κινδυνεύουμε, ότι δεν ζούμε σε συνθήκες κανονικότητας, ότι το πιο λογικό είναι να έχουμε κι άλλες κρίσεις μπροστά μας παρά να ζήσουμε σε μία μακρά, ηρεμία ευημερίας.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, ένα νέο παιδί που γεννήθηκε το 2000, αισθάνεται ότι έζησε όλα τα χρόνια της ενηλικίωσής του μέσα σε μία διαρκή κατάσταση κρίσης και απειλής. Πώς άραγε επηρεάζει αυτή η κατάσταση όλα αυτά τα νέα παιδιά;

Αν αποδεχθούμε όμως ότι τα έκτακτα γεγονότα είναι περισσότερα και επαναλαμβάνονται με ένα μοτίβο που μοιάζει να έχει έναν κανονικό ρυθμό, κινδυνεύουμε να δώσουμε και περισσότερο χώρο στην έκτακτη κατάσταση του κράτους, μεγαλύτερη ευελιξία στην παραβίαση της δημοκρατικής συνθήκης. Στο όνομα της προστασίας μας, οι κάθε λογής εξουσίες ενδέχεται να αποκτήσουν πολύ περισσότερα προνόμια παρέμβασης από όσα θα είχαν σε πιο κανονικές περιόδους.

Κι ίσως εκεί να πρέπει εστιάσουμε την προσοχή μας. Ίσως να πρέπει να αποδεχθούμε τις κρίσεις ως μέρος της κανονικότητας. Να μην τους προσδώσουμε έκτακτα χαρακτηριστικά, αλλά επείγοντα ώστε να μπορεί το κράτος, η οργανωμένη κοινωνία να μπορεί να τις αντιμετωπίσει με εργαλεία που διαθέτει στο απόθεμά της, στο οπλοστάσιό της. Όπως πρέπει να προετοιμαζόμαστε για μία πλημμύρα, ανάλογα να είμαστε προτοιμασμένοι και για μία πτώση στο χρηματιστήριο ή μία επιδημία.

Με μία τέτοια στάση, κερδίζουμε από τη διατήρηση των βασικών ισορροπιών, την προστασία του δημοκρατικού πλέγματος, την κοινωνική συνοχή. Κι αυτό δίνει χώρο ώστε με έναν οργανωμένο τρόπο να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των αδυνάμων και όσων πλήττονται κάθε φορά. Είναι πολύ βασικό να μην βρισκόμαστε ούτε να αφήνουμε να μας βάζουν στη θέση εκείνη όπου πρέπει να επιτρέψουμε έκτακτες εξουσίες σε κάποιους που θα θελήσουν να εμφανιστούν ως σωτήρες μας. Η πείρα αιώνων λέει ότι πρέπει να φυλαγόμαστε από τους φύλακές μας. 

Η πρωτοπορία ως πρώτη επιλογή

Εκατό χρόνια να συζητάμε για το πώς ενισχύεται από το Δημόσιο ο πολιτισμός άκρη δεν θα βγάλουμε σε αυτή τη χώρα. Κι αυτό γιατί δεν μπορούμε να συζητήσουμε έτσι κι αλλιώς με θεσμικό και οργανωμένο τρόπο και γιατί η Πολιτεία δεν έχει μακροχρόνιες πολιτικές. Είναι του βλέποντας και κάνοντας.

Για τις έκτακτες ανάγκες που προέκυψαν λόγω της πανδημίας τα είπαμε να μην τα ξαναλέμε. Έπρεπε και πρέπει να βρεθούν τρόπο απτής ενίσχυσης των καλλιτεχνών. 

Για τη μεγαλύτερη εικόνα όμως, τις πολιτικές στήριξης όλο τον χρόνο και με διάρκεια, οι κανόνες είναι διαφορετικοί.

Ο κυριότερος πρέπει να είναι ότι το κράτος- και κατ’ επέκταση και οι δήμοι και οι φορείς και οι σύλλογοι- πρέπει να ενδιαφέρονται για δύο πόλους, για την εκπαίδευση και για την καινοτόμα, πρωτότυπη παραγωγή. Περί της εκπαίδευσης, δεν χρειάζεται καν να περιγραφούν οι ανάγκες. Ωδεία, σχολές, ακαδημίες, πανεπιστήμια, φεστιβάλ, έπρεπε να είναι ζωντανές κοιτίδες πολιτιστικής εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα.

Για την πρωτοτυπία όμως προφανώς τα πράγματα είναι πιο δύσκολα γιατί είναι και πιο υποκειμενικά. Η Ελλάδα όμως χρειάζεται ένα σοκ καινοτομίας στην τέχνη. Κι ίσως οι δημόσιοι πόροι να πρέπει να κατευθυνθούν στην πρωτοπορία και την πιο προωθημένη πρόταση, σε όλο εκείνο το πεδίο της καλλιτεχνικής παραγωγής που μοιάζει ακατανόητο από τους πολλούς, αλλά μπορεί να γονιμοποιήσει στη συνέχεια αν γίνει με όρους, όλα τα καλλιτεχνικά ρεύματα της χώρας. Όταν διαθέτεις λιγοστούς πόρους πρέπει να βλέπεις στο μέλλον. 

Γράφει ο ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ

fkaramitsos@yahoo.gr