Απώλεια για την πολιτική και τον πολιτισμό αποτελεί ο θάνατος της Μυρσίνης Ζορμπά η οποία άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 74 ετών την Πέμπτη.

Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού και ευρωβουλευτής, συνέβαλε στις πολιτικές για το βιβλίο, αποτέλεσε σημαντική εκδότρια και μεταφράστρια, είχε μεγάλη κοινωνική και επιστημονική προσφορά μέσα από πολλαπλές δράσεις.

Το κείμενό της

Λίγο μετά το θάνατο της, αναρτήθηκε στον λογαριασμό της ένα συγκινητικό κείμενο, που είναι το τελευταίο της.

«Η λέξη που ταιριάζει σε αυτόν τον σύντομο ορίζοντά μου είναι η ανυπαρξία. Δεν περιγράφεται, γιατί είναι ένας ου τόπος, ου χρόνος. Την περασμένη εβδομάδα στη συζήτηση με τον γιατρό κατάλαβα ότι διακόπτουμε τις χημειοθεραπείες, δεν είχαν αποτέλεσμα, και ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Επομένως η ανυπαρξία είναι αυτό που εκφράζει καλύτερα, που διατυπώνει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που έρχεται. Βέβαια όλο το διάστημα, εδώ και έναν χρόνο, μέσα από τη συμπίεση, που διαρκώς μεγαλώνει, τον χρόνο που η κλεψύδρα του αδειάζει, διογκώνεται ο φόβος, που στην αρχή είχε μερικές χαραμάδες, κάποιες ελπίδες, μερικά ίσως πιθανόν, και σιγά σιγά ο φόβος καταλαμβάνει όλον τον υπάρχοντα χρόνο και είναι τόσο απόλυτος που πια δεν φοβάσαι, γιατί δεν υπάρχει μέσα σε αυτό κάτι που να κινείται, να έχει μία ροή. Υπάρχει μόνο αυτό που ζεις και που από τη μία μεριά είναι σκοτεινό και δυσοίωνο, μια δυστοπία, από την άλλη είναι η πραγματική ζωή, αυτό το κάθε μέρα, που το επιμελείσαι, το φροντίζεις. Το φαγητό, το διάβασμα, ο καιρός έξω από το παράθυρο, τα ωραία λουλούδια, οι φίλοι, οι επικοινωνίες οι συζητήσεις, τα ενδιαφέροντα πάνω απ’ όλα, η δύναμη των ιδεών που δεν σταματάει να υπάρχει και που καταφέρνει να εξακτινωθεί πέρα από χρόνο. Επομένως υπάρχουν οι δύο πλευρές και η ζωή είναι αυτή που κερδίζει την καθημερινότητα, οπότε αυτός ο συμπαγής όγκος του φόβου μένει εκεί, παγωμένος και παγιωμένος και σου επιτρέπει να ζήσεις αυτό που ζεις. Πιο πέρα, σηκώνοντας το βλέμμα, η ανυπαρξία είναι το πιο ρεαλιστικό… Είναι λίγο αστείο βέβαια, καμία ανυπαρξία δεν είναι ρεαλιστική, παρά μόνο άμα τη βλέπεις απ’ έξω και εγώ τη βλέπω από πολύ κοντά πια».

Το βιογραφικό της

Η Μυρσίνη Ζορμπά διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση (Αύγουστος 2018- Ιούλιος 2019), ευρωβουλευτής (2000-2004) και πρώτη διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (1995-1999). Ηταν επίσης πρόεδρος του ΔΣ της εθελοντικής οργάνωσης «Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού» από το 2004 έως το 2016.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949, σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο Αθηνών (1968-1972), ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στη Φιλοσοφία του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Ρώμης La Sapienza (υπότροφος της Ιταλικής Κυβέρνησης). Η διδακτορική της διατριβή έχει τίτλο «Η κρατική πολιτική για το βιβλίο» (Πάντειον Πανεπιστήμιο, 1992). Δίδαξε θεωρία και πολιτική του πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1992-1995 και 2005-2007) και στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (2006-2012) και διετέλεσε διευθύντρια του Βιομηχανικού Μουσείου Σύρου (2008-2009).

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας υπήρξε μέλος του ΠΑΜ, της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων (1970-1973). Μέλος του ΚΚΕ εσωτερικού μετά τη Μεταπολίτευση, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Ελληνικής Αριστεράς (ΕΑΡ 1987) και της κίνησης πολιτών «Πολιτεία». Το 2000-2004 εξελέγη μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το ΠΑΣΟΚ και συμμετείχε στην Ευρωπαϊκή Σοσιαλιστική Ομάδα. Το χρονικό διάστημα 2009-2015 διετέλεσε Διευθύντρια του πολιτικού γραφείου του πρώην Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Το 2018 κλήθηκε από τον Αλέξη Τσίπρα να αναλάβει Υπουργός Πολιτισμού.

Υπήρξε συνεκδότρια του εκδοτικού οίκου Οδυσσέας (1973), διηύθυνε τη μαρξιστική και πανεπιστημιακή σειρά βιβλίων και, στη συνέχεια, τη λογοτεχνική και τη σειρά βιβλίων για παιδιά. Στη δεκαετία 1970-80 μετέφρασε μεγάλο αριθμό έργων των θεωρητικών του δυτικού μαρξισμού στα ελληνικά (μεταξύ των οποίων A. Gramsci, P. Togliatti, κ.ά.) καθώς και τη μνημειώδη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Μάριο Βίττι (Οδυσσέας 1978).

Ο πρωθυπουργός

Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης έκανε την εξής ανάρτηση στο twitter για την απώλεια της Μυρσίνης Ζορμπά.

«Η Μυρσίνη Ζορμπά υπήρξε μια δραστήρια προσωπικότητα, με δράση μισού αιώνα στον χώρο του πολιτισμού και με σαφές στίγμα στη δημόσια ζωή. Ως συνιδρύτρια του εκδοτικού οίκου ‘Οδυσσέας, σύστησε στο ελληνικό κοινό μεγάλα έργα της παγκόσμιας γραμματολογίας, αλλά και μορφές του δυτικού μαρξισμού. Ως επίμονη μεταφράστρια η ίδια, ξεχώρισε με την εργασία της στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Μάριο Βίττι. Αλλά και ως πρώτη διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου συνέβαλε στη μορφοποίηση των κρατικών πολιτικών στον τομέα αυτόν.

Στην πολιτική υπηρέτησε με προσήλωση τις ιδέες της. Ιδέες και πρακτικές ριζικά αντίθετες με εκείνες που πρεσβεύει η παράταξή μου και εγώ προσωπικά. Αυτές οι διαφωνίες μας, ωστόσο, δεν με εμποδίζουν να αναγνωρίσω τη συνέπειά της. Ούτε, προφανώς, μετριάζουν την εκτίμησή μου για το συγκλονιστικό κείμενο το οποίο κατέθεσε, ενώ έφευγε. Με λόγια ποτισμένα από τη συγκυρία. Συνεπώς ανυπόκριτα και ειλικρινή. Αλλά και χρήσιμα για όλους, καθώς με τον δικό τους τρόπο, δίνουν στα πράγματα που μας περιβάλλουν το βάρος που τελικά έχουν. Στους δικούς της ανθρώπους απευθύνω ειλικρινή συλλυπητήρια».

«Η πίστη μας στον εκσυγχρονισμό του κράτους ήταν κοινή με τη Μυρσίνη Ζορμπά, στην πολιτική μας αφετηρία. Η ενασχόλησή μας με τον Πολιτισμό και τη Πολιτική μας οδήγησε, εντέλει, σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Την γνώρισα ως διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου το οποίο αγάπησε ιδιαίτερα και υπηρέτησε με αφοσίωση. Η δράση της για τα δικαιώματα των παιδιών, αναγνωρίστηκε και επαινέθηκε. Ανθρώπινα, είναι συνταρακτικός ο αποχαιρετισμός στη ζωή μιας γυναίκας που γνωρίζει ότι πλησιάζει στο τέλος, γράφοντας στο τελευταίο της κείμενο «Η λέξη που ταιριάζει σε αυτόν τον σύντομο ορίζοντά μου είναι η ανυπαρξία». Την αποχαιρετούμε με συγκίνηση και σεβασμό. Ειλικρινή συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους φίλους της», δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, πληροφορούμενη τον θάνατο της Μυρσίνης Ζορμπά.

«Η συμβολή της Μυρσίνης Ζορμπά στον πολιτισμό και ιδίως στον χώρο του βιβλίου ήταν διαχρονική και αναγνωρισμένη, όπως και η δράση της για την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Συμμεριζόμαστε απόλυτα την πίστη της ότι η ισότιμη πρόσβαση στην τέχνη και τον πολιτισμό συμβάλλει στην άρση των κοινωνικών ανισοτήτων. Εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στους οικείους της και στην πολιτική της οικογένεια», ανέφερε η υπουργός.

Τη Μυρσίνη Ζορμπά αποχαιρετά ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με ανακοίνωσή του και εκφράζει συλλυπητήρια στον σύντροφό της Αντώνη Λιάκο.

«Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία αποχαιρετά με θλίψη και σεβασμό τη Μυρσίνη Ζορμπά. Η Μυρσίνη Ζορμπά ήταν μια ξεχωριστή γυναίκα που σημάδεψε με τη σκέψη και τη δράση της τη νεότερη ελληνική ιστορία. Αγωνίστρια του αντιδικτατορικού κινήματος στις γραμμές της ανανεωτικής αριστεράς, μεταφράστρια και εκδότρια του έργου του Αντόνιο Γκράμσι, συμμέτοχος στα συλλογικά εγχειρήματα που άλλαξαν το πνευματικό τοπίο της χώρας, η Μυρσίνη Ζορμπά συνδύαζε το ασίγαστο πάθος για κοινωνική δικαιοσύνη με το βαθύ στοχασμό γύρω από τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Αυτός ο συνδυασμός την οδήγησε στην ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και στη διαρκή αναζήτηση καινοτόμων πολιτικών γύρω από την ανάγνωση, την εκδοτική πολιτική και τις δημόσιες βιβλιοθήκες της χώρας.

Πολιτικά ενεργή, ευρωβουλευτής και παρούσα με πυκνές δημόσιες παρεμβάσεις διοχέτευσε την ενεργητικότητά της στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Διετέλεσε διευθύντρια του γραφείου του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και ανάμεσα στο συγγραφικό της έργο ξεχωρίζει το πρόσφατο βιβλίο της για την προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Το 2018 ανέλαβε υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπου πρωταγωνίστησε σε μικρές και μεγάλες μάχες για μια νέα ριζοσπαστική πολιτική στον πολιτισμό. Το όραμά της για την Πολιτισμική Δημοκρατία είναι η μεγάλη παρακαταθήκη αυτής της ευγενικής και μαχητικής προσωπικότητας. Και αυτός ο στόχος, είναι και θα είναι το διαρκές σημείο αναφοράς για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

Εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια στον σύντροφό μας Αντώνη Λιάκο και στους οικείους της».

Το ΚΚΕ εκφράζει τη λύπη του για τον θάνατο της πανεπιστημιακού, πρώην υπουργού και ευρωβουλευτή Μυρσίνης Ζορμπά.

«Η Μυρσίνη Ζορμπά χαρακτηρίστηκε σε όλη της τη ζωή από την πολιτική της δράση, μαζί με το μεγάλο ενδιαφέρον της για τα θέματα του Πολιτισμού και ιδιαιτέρως του βιβλίου, ως η πρώτη διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και συνεκδότρια του εκδοτικού οίκου Οδυσσέας», αναφέρει το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του και εκφράζει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και τους οικείους της.

Η Εταιρεία Συγγραφέων, «μαζί με όλους τους ανθρώπους των γραμμάτων, εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη της για τον θάνατο της Μυρσίνης Ζορμπά, η οποία, με τη δημιουργία του ΕΚΕΒΙ, έβαλε τις βάσεις για να αναβαθμιστεί ο χώρος του βιβλίου και η θέση των Ελλήνων συγγραφέων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό». Αυτό αναφέρει, σε μήνυμα της, η Eταιρεία, εκφράζοντας συλλυπητήρια στον σύντροφο της Μυρσίνης Ζορμπά και επίτιμο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, Αντώνη Λιάκο.